Ritmennt - 01.01.2003, Page 31

Ritmennt - 01.01.2003, Page 31
RITMENNT BJÖRN GUNNLAUGSSON OG NÁTTÚRUSPEKIN í NJÓLU ólík og hugsast getur, þá voru þau unnin á sama tíma og Þorvald- ur Thoroddsen hefur það eftir einum af fylgdarmönnum Björns við landmælingarnar, að ... þegar Björn Gunnlaugsson elcki mældi, var hann optast að yrkja Njólu ... og vissi þá ekki af neinu, sem gerðist í kringum hann.41 Efni Njólu hefur þó eflaust verið Birni hugleikið í langan tíma áður en lcvæðið birtist og hefur jafnvel verið leitt að því getum, að sum erindin hafi hann samið á æskuárum [84]. Af ýmsum rit- gerðum, bréfum og minnisgreinum Björns, sem til eru í handrit- um, má einnig sjá, að allt til æviloka hélt hann áfram að velta fyrir sér þeim áleitnu viðfangsefnum, sem glímt er við í Njólu. Njóla er tilraun til alheimsáforms-fræði (teleologia mundi) eins og Björn kallar þau fræði, sem nú eru oftast nefnd tilgangs- fræði eða markhyggja. Líta má á kvæðið sem framlag til náttúru- guðfræði (e. natural theology) og röksemdafærslan er tilbrigði við svokölluð skipulagsrök (e. argument from design), forna heimspekiaðferð þar sem leitast er við að sanna tilvist guðs út frá byggingu heimsins. Björn telur þó greinilega, að tilvist guðs sé augljós og hann einbeitir sér að því að finna tilganginn í sköp- unarverkinu.42 Niðurstaðan er sú, að tilgangurinn sé lífið og ódauðleikinn. Um þetta segir Björn meðal annars í skýringun- um, sem fylgja kvæðinu: Sú mikla himinsins bygging boðar einhverja stóra fyrirætlan. En í öllu, sem vér sjáum á himni og jörðu, er lífið það æðsta, og allt er þess vegna gjört, og það er aðaltilgangur alls hins sýnilega heims ... Þannig væri þá heimurinn einskis virði, ef ekki væri lífið, þá flýtur þar af, að það er guðs aðalverk, og þetta hans aðalverk verður eilíft að vera. 41 Sjá [97]. Ef menn vilja njóta Njólu til fulls er mælt með því að kvæðið sé sungið (nema 457. til 464. erindi) undir sama lagi og „Fljúga hvítu fiðrildin" eftir Sveinbjörn Egilsson [48]. Einnig má minna á, að tvö lög liafa verið sam- in við þrjú fyrstu erindi Njólu: „Meistari himna" (1951) fyrir einsöng og pí- anó eftir Hallgrím Hclgason og kórlag með sama nafni eftir Sigurð Bragason. Hið síðarnefnda kom út á geisladiskinum Tveir fuglar árið 1999. 42 I þessu sambandi má minna á ummæli guðfræðingsins Williams Paleys (1743-1805), eins þekktasta talsmanns náttúruguðfræðinnar á 18. öld: „Ég hef ávallt verið þeirrar skoðunar, að stjörnufræði sé elcki best til þess fallin að sanna tilvist sltaparans, heldur sýni hún öðrum vísindagreinum betur, hversu stórfenglegt sköpunarverk hans er." (Natural Theology; or, Evidences of the Existence and Attributes of the Deity, Collected from the Appear- ances of Nature. (1802.)) 27
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168

x

Ritmennt

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.