Ritmennt - 01.01.2003, Page 104

Ritmennt - 01.01.2003, Page 104
HRAFN SVEINBJARNARSON RITMENNT falla kynne med eyde ad forsvara sig med, ad hafa frammqvæmt þad þeim fyrer skrifada med hinne mestu árvekne og uppápössun, i allann máta. 8vo Ef þeir hier i möte forsiá sig, sofa, edur i annann máta finnast ad vera övarúdarsamer á þeirra vakt, meiga þeir vænta tiltals og straffs efter kríngumstædunum. 9no Þegar þeir so lejdes þiena ærlega og trú- lega, sem þeir (eftir ádur sögdu) sídan kunna med gödre samvitsku ad forsvara, niöta þeir þeim tilsagdra launa. Reykiavík d. 3. Oct. 1778. H.C. Christensen.48 Margt er óljóst um uppruna þessa afrits, en í sömu öskju er að finna ýmsan tíning varð- andi valctarana í Reykjavík, m.a. „Udskrift af Protocollen ved Reikevigs Fabriqve for Aaret 1785 under Num 56" þar sem Gísli Brandsson vökumaður er nefndur. Þessi pró- tokoll Innréttinganna virðist glataður, en hugsanlegt má telja að það sem hér er prent- að að ofan, afritið af útdrætti þeim sem Christensen lét Sunckenberg kaupmanni í té, hafi einnig verið skrifað upp úr honum. Tilgangurinn með þessu afriti liggur elclci í augum uppi því Johan Christian Suncken- berg tólc við hlutverki Christensens 1783 og hefði Sunclcenberg átt að hafa sama aðgang að prótolcolli og skjölum verksmiðjunnar og forveri hans. Auk þess er erfitt að átta sig á því hvers vegna og hvenær allt efni um vaktarana hefur lent í einum palclca eða öskju í skjalasafninu.49 Lögreglan og slökkviliðið í Reykjavík á sögu sína að relcja til valctaranna. Hlutverk valctaranna var að ganga um bæinn, vakta báta og hús og hafa eftirlit með eldi, ljósi, þjófnaði eða öðrum slcaða sem lcynni að verða að næturlagi. Um allar óvenjulegar mannaferðir, harlc, hávaða eða annað óslcikkanlegt áttu þeir að gefa skýrslu til Christensens forstjóra Innréttinganna. Elclci er talað um neina valdbeitingu í instrúxi valctaranna enda höfðu þeir elclci lögreglu- vald fremur en forstjóri Innréttinganna. Það var hins vegar hlutverlc forstjórans að gæta eigna Innréttinganna og til þess voru valct- ararnir slcipaðir.50 Samkvæmt valctarainstrúxinu slcyldi valctin hefjast á lcvöldin eftir árstíma og ákvörðun Christensens. I instrúxinu, sem dagsett er 3. olctóber, stendur að valctin hefj- ist þá klukkan átta á kvöldin og slcyldu valctararnir lcoma klukkustund fyrr til vinnu og vera á vaktinni fram yfir klukkan sjö um morguninn og eftir því sem Christensen álcvað frekar. íslensku valctar- arnir virðast hafa átt að standa vaktina leng- ur en erlendir starfsbræður þeirra sem slcýrist af því að dagur verður slcemmri á ís- landi. Þess ber þó að geta að vakttími valct- aranna í Kaupmannahöfn var breytilegur eftir því hvenær skyggja tók og hvenær tók að birta af degi á hverjum árstíma (sjá töflu hér á eftir). Vafalaust hefur þetta verið lílct í 48 Borgarslcjalasafn, Reikevigs Vægtervæsen 1791- 1813. 49 Þetta lcynni að vera dæmi um þann vanda sem fylg- ir íslenskum skjalasöfnum þegar flokkunarástríða manna hefur orðið til þess að heimildir eru rifnar úr upprunalegu samhengi og lagðar í haug með „sams konar" eða áþekkum skjölum úr öðrum átt- um. Heimildagildi slíkra skjalasafna er mjög skert. Með upprunareglunni (próveníensreglunni), sem sagnfræðileg skjalavarsla hefur í heiðri, er hins veg- ar lögð áhersla á að varðveita skjöl í sínu uppruna- lega samhengi til að varðveita heimildagildi þeirra. 50 Sbr. „Instruction for Fabrikmesteren ved Reykja- viks Fabrik i Island" 1. júní 1784. Lovsamling for Island 5. bindi (1855) bls. 81. í 2. grein kemur fram að Sunckenberg kaupmaður í Hólminum ber einn- ig ábyrgð á þessu. Christensen forveri hans hefur væntanlega verið í sömu sporum. 100
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168

x

Ritmennt

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.