Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Síða 13

Hjá aldintrénu
Áður af unaðsemd heims af óþarfri fýsn lét ég teygjast,
aska nú eintóm og dust, ormunum varð ég að bráð.
Iðka því andar gagn án afláts framar en líkams,
henni skal hlotnast líf, hans bíður eyðing og tjón.
A frummálinu hljóða þessar línur svo:
delicias mundi casso sectabar amore,
nunc cinis et pulvis, vermibus atque cibus.
quapropter potius animam curare memento
quam carnem, quoniam haec manet, illa perit.
Til andlegs miðaldaskáldskapar telst vitaskuld og raunar hámark hans hið
mikla verk Dantes Divina Commedia, þótt það sé ekki ort á latínu heldur
þjóðmálinu ítölsku og flokkist undir allegórískan skáldskap. Hér er auðvit-
að engin ástæða til að fjalla nánar um þýðingu Málfríðar Einarsdóttur á
kafla úr því verki, sem slæddist inn í kvæðasafn Jóns Helgasonar af tómri
slysni, því vart mun það hafa verið vilji Jóns að hafa sama hátt á gagnvart
frænku sinni og Goethe gagnvart Marianne von Willemer og raunar er hin
órímaða stakhenduþýðing Málfríðar gerólík handbragði Jóns, ef út í það er
farið. Hins vegar er full ástæða til að leiðrétta þær villandi upplýsingar sem
lesa má fyrir ofan þýðinguna að hér sé á ferðinni „upphaf Gleðileiksins
guðdómlega". Væri svo, hefði Dante heldur betur stytt sér leið til sinnar
heittelskuðu Beatrice og sloppið við að klöngrast um grýttar gjár, brenn-
heita sanda og ískaldar klakahellur Vítis sem og við að klífa með erfiðis-
mun.urn snarbratt Hreinsunarfjallið, því hér er fremur um upphaf síðasta
hluta Gleðileiksins, II Paradiso, að ræða eða sextugustu og áttundu kviðuna
af þeim hundrað sem eru í öllu verkinu, þar sem Dante er loks í þann veg-
inn að hefjast á loft í átt til ljóshimins eilífðarinnar undir handleiðslu
hjartvinu sinnar.
En miðaldaskáldskapur á sér raunar aðra og gjörólíka hlið hinni andlegu
og trúarlegu, þar sem eru hetjukvæði sem eru allajafna á þjóðmálum, germ-
önskum sem rómönskum, en Bjarkamál Saxa hins danska sýna það svart á
hvítu að lærðari menn munaði ekki um að beita latínu til þess arna að upp-
hefja garpskap og mannvíg og gripu þá að sjálfsögðu til hins forna, hóm-
erska hexametursháttar (sem áðurnefndur elegíuháttur er raunar afbrigði
af), enda var sá háttur einmitt kenndur við hetjuskap í fornöld og nefndur
„heróíkon“ eða hetjulag. Og þegar nú Jón Helgason kryddar mergjaðan
texta Saxa með fornnorrænum heitum og kenningum verður úr því „list
sem logar af hreysti“ og holl lesning okkur þeim dusilmennum sem nú er-
um uppi standandi, ef við höfum þá þrek og úthald til að komast í gegnum
267