Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Page 95

Myndir á Sandi
I nútímaskáldskap felst ósættanleg mótsögn: merkingarleit þrátt fyrir
vissu eða ugg um að merkingu sé enga að hafa, í senn firring og óbilandi
þrá. Slík eru og kjör nútímamanns að áliti margra. Hann lifir hvorki í vissu
né fáránleika heldur glímir án afláts við tvær mótstæðar hugmyndir: „Ann-
ars vegar að merking eigi að vera til og hins vegar að tilveran sé merkingar-
laus“17. Slíkt ástand er ein forsenda Fuglsins. Sjálf textans æðir um í leit að
festu og samsemd, flotkennt og röklaust, varpar skynjun sinni á fyrirbærin
og samlagast þeim um stund en hverfur síðan yfir á önnur sjónarsvið,
spennan rík á milli samsömunar og aðgreiningar. Venslin eru ruglingsleg og
síbreytileg: brotakenndar myndir hlaðast upp og raða sér í mynstur sem
leysast upp í sömu mund og önnur verða til í festi sem virðist óendanleg.
Þetta hverfula sjálf er eins og táknmynd á ferð um svið ótölulegs fjölda
táknmiða. Það reynir án afláts að tengjast þeim, lesa úr þeim merkingu sína
en getur ekki haldið aftur af sér, stöðvað skriðið, og fleygist áfram. Getur
ekkert eignast til fulls líkt og eitt sinn forðum þegar það faðmaði heiminn.
Lýsingatækni Fuglsins minnir ósjaldan á kvikmyndalist eins og oft hefur
verið bent á: lýsingar eru smásæjar og útmála hin smæstu atriði líkt og
væru þau séð í gegnum sjónop kvikmyndavélar. Skyggnið að baki ofur-
næmt, sársaukafullt í næmleika sínum. Oft er stíllegum myndhvörfum
hafnað í anda Alains Robbe-Grillet og nafnskiptaháttur tungumálsins þan-
inn út til hins ýtrasta. Slíkar lýsingar eru stundum svo nákvæmar að það
sem lýst er leysist upp í frumþætti sína, yfirsýn engin í sjónmáli. Um leið
er eins og einstakar myndir falli inn í sjálfar sig því að beinar tengingar við
aðrar myndir skortir, umhverfi þeirra. Dæmi:
þar lá ungur maður fyrir framan kastlampa einsog hann væri að baða sig í sól
til þess að verða brúnn með samanvafinn jakkann undir höfðinu í rauðbleikri
skyrtu með hvítum flibba og bindi sem náði yfir mestalla granna bringuna,
horaður og kinnfiskasoginn með stórt nef með miklum hnúð svo myndaði
vinkil, hálfopinn munn, og drembibogar á efri vörinni sem náðu ívið framar
en huldu ekki framtennurnar stóru og blikaði á gull; hakan löng og beitt og
dálítið skökk og munnurinn var einsog hann hefði eldsúra sítrónu upp í sér,
og augun líka kipruð þannig útstæð og dökk, og glórði í þau soðin undir
kúptum augnalokum; og síðu hárinu var skipt í miðjunni, kastaníubrúnt
með rauðri glóð, og fléttað yfir gagnaugun og eyrun, og hann var með bláa
slaufu. . .(57)
Merkingareiningar myndarinnar tengjast vegna nálægðar að undantekn-
um tveimur líkingum. Myndhvarfaleiðin er nánast lokuð og dregin upp
349