Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Page 131

ingar sem byggjast á því að kvæðið sé
gamalt en textinn sé að einhverju Ieyti
brenglaður eða einhver kafli kunni að
vera innskot, hversu góð rök sem ann-
ars eru fyrir því. Hann verður jafnvel að
neita sér um að skýra kvæðin í afmörk-
uðu sögulegu og tímabundnu samhengi,
þar sem „ekki er hægt að tala um
ákveðinn aldur einstakra kvæða“. Petta
skiptir ekki svo miklu máli í sambandi
við Hávamál, þar sem ekki er til nema
eitt handrit af því kvæði og ekki eru
nein sérstök vandamál varðandi text-
ann, en Völuspá er öðruvísi farið, og er
þá komið að kjarna málsins.
Gísli Sigurðsson leggur talsverða
áherslu á að í þessari útgáfu sé eingöngu
farið eftir texta Konungsbókar, en ekki
blandað saman textum með því að
styðjast líka við Hauksbók og Snorra-
Eddu eins og venjulega hafi tíðkast, en
„við þetta birtist ný Völuspá lesendum“
(bls. 94), og jafnframt „kemur í ljós að
kvæðið er alls ekki eins brotakennt,
tyrfið og ruglingslegt og menn vilja
stundum vera láta“ (bls. 96). Þetta eru
mikil tíðindi ef sönn eru, en sitthvað er
nú samt við þessi fræði að athuga. Vit-
anlega er texti Konungsbókar mönnum
löngu kunnur: Sigurður Nordal birtir
hann ásamt orðamun úr öðrum hand-
ritum í bók sinni um Völuspá, og Ól-
afur Briem styðst einnig við hann í
skólaútgáfu sinni á eddukvæðum (1968).
Nú mætti svara því til, að í báðum þess-
um tilvikum sé á ferðinni „blandaður
texti", en þar stendur hnífurinn í kúnni.
Eina útgáfan sem fer fyllilega eftir
ákveðnu handriti er stafrétt eftirprentun
þess, því um leið og menn fara að sam-
ræma stafsetningu og búa textann í
hendur lesendum þarf að leiðrétta
pennaglöp og slíkt, og verður þá að
glugga í texta annarra handrita ef þau
Umsagnir um bxkur
eru fyrir hendi og styðjast við þau ef
þar er að finna villulausan textastað.
Þannig hafa útgefendur orðið að taka
upp textaafbrigði úr Hauksbók til að
leiðrétta villur í Konungsbók, og hjá því
hefur Gísli Sigurðsson heldur ekki
komist: í 1. vísu hefur hann eignarfallið
„Heimdallar" eftir Hauksbók þar sem
Konungsbók hefur „Heimdalar", í 24.
vísu hefur hann „borðveggur" eftir
Hauksbók en ekki „borðvegur" eins og
Konungsbók, og í 58. vísu tekur hann
upp úr Hauksbók tvær ljóðlínur sem
hitt handritið sleppir (en getur um það í
skýringum). Fleiri smáatriði mætti
nefna.
Slíkar leiðréttingar og viðhorfið til
þeirra eru ekki eins mikil sparðatínsla
og menn gætu haldið. Hingað til hafa
útgefendur jafnan prentað upphaf Völu-
spár eftir Hauksbók:
“Hljóðs bið eg allar
helgar kindir,
meiri og minni
mögu Heimdallar“,
og hafa þeir ekki verið í vafa um að orð-
ið „helgar“ sem vantar í Konungsbók,
hafi dottið þar niður af hreinni vangá
skrifara og eigi að vera með. Sé völvan
þannig að ávarpa bæði goð („helgar
kindir“) og menn („mögu Heimdallar")
og tali að beiðni Óðins:
“vildu að eg Valföður
vel fyr telja
forn spjöll fira
þau er fremst um man“.
Hafi Óðinn reyndar áður leitað á vit
hennar (28. vísa: „Ein sat hún úti þá er
inn aldni kom, yggjungur ása, og í augu
leit“).
En hérna kýs Gísli Sigurðsson hins
vegar að fylgja texta Konungsbókar
orðrétt og prentar því upphaf kvæðis-
ins:
TMM IX
385