Tímarit Máls og menningar - 01.09.1995, Qupperneq 85

Að lokum
„Þú verður að horfast í augu við raunveruleikann. [...] Ævintýrareglur eru
ævintýrareglur.“ segir nornin við Möddumömmu. Kannski er þetta kjarni
málsins; raunveruleikinn, það eru ævintýrareglurnar. „The realistic author
spends his time referring back to books: reality is what has been written“
(leturbr. mín) segir Roland Barthes13 og fræg eru orð Derrida að ekkert sé
utan textans, það á ekki síður við um Skilaboðaskjóðuna en Sarrasine, söguna
sem Barthes fjallar um. Raunveruleiki ævintýraskógarins er samsettur úr
texta, þess vegna reynist erfitt að greina á milli ævintýra í bókum og raun-
verulegra ævintýra.
Þetta sýnir Skilaboðaskjóðan með því að raða saman jafnólíkum textum
og Súpermann og Dauða Baldurs og láta þá rúmast í einum og sama
skóginum. Þær reglur sem sagan stjórnast af eru komnar úr öðrum bókum.
Og eins og ég hef rakið er efni hennar og aðferð það líka. Dæmi um það
fýrrnefnda er hvernig vinstri síðan er alltaf kyrrlát, en sú hægri vísar okkur
áfram og vekur forvitni, og reglur ævintýranna eru fjölmargar, t.d. að þau
gerist aldrei nema maður trúi á þau, að allt endi vel og óþokkarnir fái makleg
málagjöld og svo framvegis og svo framvegis. En það er ekki nóg með að sjá
megi tengdatextum Skilaboðaskjóðunnar stað á síðum hennar, textatengsl
eru gagnvirk, þannig að texti getur líka haft áhrif á tengdatexta sína. Eftir að
við höfum lesið Skilaboðaskjóðuna getum við ekki lesið ævintýri á sama hátt,
eða t.d. skoðað Súpermann blöð, væntingar okkar og lestur hafa breyst og
þar með bækurnar sjálfar.
Skilaboðaskjóðanbenáir meðal annars á skyldleikann milli þeirra ævintýra
sem hún þiggur af. Spurningin er hvort hún bendir ekki líka á það hvernig
raunveruleiki okkar er settur saman úr textum. Að við erum öll íbúar
ævintýraskógarins á einn eða annan hátt. Við erum það svo sannarlega sem
lesendur, grunnsögur ævintýranna liggja til grundvallar svo til öllum vinsæl-
um bókmenntum, og þær sem ekki eru vinsælar en virtar gera annaðhvort
að nýta sér ævintýrin eða hafna þeim, í hvoru tilvikinu fyrir sig er um
samræðu við ævintýrin að ræða. Raunveruleiki okkar utan bókmenntanna
er líka markaður af veru okkar í ævintýraskóginum. Bíómyndir og dagblöð
eru kannski skýrasta dæmið um það hversu gjarnan við setjum líf okkar upp
í form ævintýra til að geta hugsað um það eða skilið. Sögur af Þyrnirósaræv-
intýrum fyrirsætna og risi kolbítsins til stöðu atvinnuknattspyrnumanns eru
minni sem aftur og aftur verða á vegi okkar í fjölmiðlum og eru t.d.
endalausar spillingarsögur vikublaðanna ekki tilbrigði við Nýju fötin keis-
arans? Við göngum með öðrum orðum fyrir ævintýrum, þau eru skapalón
sem við fellum reynslu okkar að til að skilja hana.
TMM 1995:3
83