Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1997, Side 22

Gert upp við kirkjusögukennara
lífshættu í þeim hildarleik sem mannleg samskipti eru. Enginn skyldi
heldur velja sér það hlutskipti sem annt er um líf og limi.
Þessi sannindi tel ég að hafi verið Jónasi Gíslasyni ljós og að hann hafi
opinberað mér og öðrum nemendum sínum þau löngu áður en við höfðum
vöxt og þroka til að skilja við hvað hann átti. Við munum sennilega flest
eftir þeim íjölmörgu skiptum er hann óskaði þess af hjarta að verk sín og
þá jafnframt sú þekking sem hann miðlaði okkur úreltist sem fyrst og viki
fyrir nýjum niðurstöðum. I eyrum okkar sumra kann þetta að hafa hljómað
sem metnaðarleysi, uppgjöf eða kaldhæðni í eigin garð og fræðanna.
Einskis þessa varð þó vart í fari Jónasar að öðru leyti eða samræmdist
þeirri sjálfsmynd sem geislaði af honum. Nú, þegar ég er sestur í stól
hans, grunar mig hvað hann átti við og get að nokkru tekið undir ósk hans
en þó aðeins í hljóði. Enn finnst mér hins vegar með öllu ótímabært að gera
það opinskátt.
Saga sem skipti máli
Strax í fyrstu kennslustundum Jónasar Gíslasonar varð mér ljóst að
það sem hann miðlaði skipti máli. Sem fyrirlesari hafði hann næma
tilfinningu fyrir aðalatriðum og aukaatriðum. Samband orsakar og afleið-
ingar var honum ríkt í huga og þeir áhrifavaldar sem hann benti á að
væru virkir í sögunni voru af ólíkum toga: Pólitískir, hagrænir og trúar-
legir. Enda eru þetta allt í raun sterkir eðlisþættir í persónuleika
Jónasar sjálfs. Hann er pólitíkus, „admínístrator“ og trúmaður og hefur
leikið mörg og stór hlutverk á öllum þessum sviðum á hinum ýmsu
skeiðum ævi sinnar. Eg er sannfærður um að það eru alltaf bein tengsl
milli persónugerðar og aðkomu í fræðilegu tilliti hvort sem um verkefna-
val, mat eða túlkun er að ræða. Hjá Jónasi Gíslasyni eru þau tengsl
óvenju skýr enda maðurinn heilsteyptur.
Sú kirkjusaga sem Jónas bar á borð í kennslu sinni var sjaldan hlut-
laus og því síður litlaus saga. Hún var í órafjarlægð frá þeirri „síma-
skrársögu" sem mörg okkar höfðum kynnst áður og samanstóð af karl-
mannsnöfnum og númerum þótt tímaröð hefði leyst stafrófið af hólmi. Sú
saga sem Jónas hafði áhuga fyrir og vildi vekja okkur til vitundar um
var í raun inngangur eða forstig nútímans. Líf kirkjunnar á líðandi
stundu var sá túlkunarlykill sem hann beitti á fyrri tímaskeið. Það sem
þurfti til að skilja samtímaaðstæður var það sem skipti máli. Hitt
flokkaðist undir „kúríósa“ en það orð sæki ég einmitt í smiðju til
afmælisbarnsins sjálfs. Kirkjusaga Jónasar Gíslasonar var því fyrst og
fremst nútímasaga.
20