Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1997, Blaðsíða 161
Jónas Gíslason
urðu oft auðugir menn og Rómverjar leituðu stundum til þeirra um
fjárhagslegan stuðning.
Trúariðkun Gyðinga var tvíþætt. Musterið í Jerúsalem var miðstöð
guðsdýrkunar þeirra, því að þar færðu þeir fórnir að fyrirmælum gamla
testamentisins. Þangað áttu Gyðingar helzt að koma á stórhátíðum og
færa fórnir. Leiðtogar musterisþjónustunnar voru prestarnir, er nefndust
saddúkear.
En auk musterisþjónustunnar gegndu samkunduhúsin lykilhlutverki.
Þau voru byggð í hverri borg, þar sem gyðingasöfnuður hafði myndazt, og
þar söfnuðust Gyðingar saman á hvíldardeginum til guðsþjónustuhalds.
Farísear voru leiðtogar samkunduhúsanna.
Þegar hér var komið sögu, var farið að bera á talsverðum mun á
Gyðingum þeim, sem bjuggu á Gyðinglandi, töluðu hebresku eða
arameisku og tóku reglulega þátt í musterisþjónustunni í Jerúsalem, og
hinum, sem bjuggu í dreifingunni og áttu þess engan kost að taka
reglulegan þátt í þeirri þjónustu. Þeim var þó gjört að koma að minnsta
kosti einu sinni á ævinni upp til musterisins í Jerúsalem til að færa þar
fórn og þeir guldu árlega skatt til musterisins.
Gyðingar í dreifingunni höfðu flestir orðið fyrir miklum menningar-
áhrifum frá gríska hellenismanum. Þeir töluðu grísku og þess vegna hafði
Gamla testamentið verið þýtt á grísku og var sú þýðing nefnd Septuaginta
eða sjötíumannaþýðingin.
Þessir grískumælandi Gyðingar nefndust hellenistar til aðgreiningar
frá heimagyðingum.
Samkunduhúsin voru miðstöð trúariðkunar hellenistanna. Þeir ráku oft
allmikið trúboð út frá þeim og áunnu þó nokkra heiðingja til gyðingatrúar.
Gyðingdómurinn hafði mikið aðdráttarafl fyrir marga heiðingja. Hann
var eingyðistrú, byggði á bókinni, Gamla testamentinu, og leiddi til
áberandi meiri siðferðisþroska en heiðnu trúarbrögin. Heimilislíf Gyð-
inganna bar af lífi heiðingjanna. Þeir unnu góðverk og stunduðu sjúka,
vitjuðu þurfandi og auðsýndu kærleika. Þannig skáru þeir sig úr hinu
heiðna umhverfi.
Það háði þó trúboði hellenistanna, að þeir gjörðu strangar kröfur í ytri
efnum, sem flestir heiðingjar veigruðu sér við að uppfylla. Var það ekki sízt
krafan um undirgefni við lögmálið og umskurn sem tákn trúarinnar.
Ymsum leiðtogum heimagyðinga þótti hellenistarnir vera of frjálslyndir
og slá af ýtrustu kröfum lögmálsins vegna hins mikla samneytis við hið
heiðna umhverfi sitt. Olli það vissum flokkadráttum milli þeirra og
svipaður flokkadrættir gjörðu síðar vart við sig í fyrstu kristnu
söfnuðunum.
159