Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1997, Blaðsíða 157
Jónas Gíslason
Postulasagan varðveitir heimildir um hina frumkristnu prédikun,
Péturs og Stefáns píslarvotts og Páls, og veitir þannig mikilsverða vitn-
eskju um grundvöll kristinnar trúar og hver hin postullega boöun er.
Bókin er fyrst og fremst vitnisburður um það hver var sá kraftur er gerði
líf og útbreiðslu kristinnar trúar mögulega, kraftur heilags anda Guðs.“
Þetta eru góðar og gagnlegar upplýsingar um Postulasöguna, en þó tel
ég þar vera um ræða misskilning um eitt atriði. Mér finnst fráleitt, að
Lúkas hafi „ekki haft heimildir um stofnun safnaða á öðrum stöðum. Hitt
virðist sönnu nær, að Lúkas reki aðeins þá þætti í sögu útbreiðslu
kirkjunnar fyrstu áratugina, sem snerta beinlínis það efni, er Postula-
sagan á að íjalla um. Nánar verður vikið að því síðar.
Aður en efni Postulasögunnar verður rakið og skýrt að nokkru, er
nauðsynlegt, að athuga eftirfarandi fimm atriði:
1. Höfund hennar.
2. Ritunartíma.
3. Heimildir.
4. Ytri aðstæður Gyðinga á ritunartímanum.
5. Tilgang ritunarinnar.
Höfundur
Höfundur Postulasögunnar er Lúkas læknir, einn af nánustu sam-
starfsmönnum Páls postula, eins og þegar er getið. Það er ástæða þess, að
Postulasagan var tekin með í ritsafn Nýja testamentisins, er það var
endanlega ákveðið, þótt hún hafi sennilega lítið verið notuð í guðsþjónustu
safnaðarins fram að mótun ritsafnsins.
Lúkas er einnig höfundur guðspjallsins, sem við hann er kennt,
Lúkasarguðspjalls, og Postulasagan er nánast framhald guðspjallsins.
Það sést bert, þegar lesnir eru inngangskaflar beggja rita. í Lúkasar-
guðspjalli 1:1-4 segir svo:
Margir hafa tekið sér fyrir hendur að rekja sögu þeirra viðburða, er
gjörst hafa meðal vor, samkvæmt því, sem oss hafa flutt þeir menn, er
frá öndverðu voru sjónarvottar og þjónar orðsins. Nú hef ég athugað
kostgæfilega allt þetta frá upphafi og réð því einnig af að rita samfellda
sögu fyrir þig, göfugi Þeófílus, svo að þú megir ganga úr skugga um
sannindi þeirra frásagna, sem þú hefur fræðst um.
Lúkas lýsir því, hvaða aðferðum hann beitti við ritun guðspjalls síns.
Hann var menntaður maður, sem beitti fræðilegum vinnubrögðum og
reyndi að kynna sér sem allra nánast allt, sem aðrir höfðu frá að segja, en
sjálfur þekkti hann ekki Jesúm á hérvistardögum hans. Hann mat
155