Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1997, Side 92

Deilur um Odda
Þessar skekkjur draga úr gildi heimildarinnar. Þrátt fyrir það gæti
verið, að meginefni sögunnar væri rétt og síra Jón hafi prédikað gegn
ákalli dýrlinga að hætti siðbótarmanna, annað hvort í kirkjunni í Skálholti
veturinn 1527-1528 eða í kirkjunni í Odda fljótlega eftir að hann settist
þar að.
Eg vil nú rekja helztu ástæður þess, að ég tel það ekki fá staðizt:
1) Síra Jón Egilsson getur ekkert um deilur þeirra biskupanna
Ögmundar Pálssonar og Jóns Arasonar. Hins vegar veit hann um deilur
Ögmundar og síra Jóns Einarssonar, en þekkir þó næsta h'tið frekari
sögu síra Jóns. Hann veit ekkert um, að hann haíði verið biskupsefni
Ögmundar gegn Jóni biskupi Arasyni. Þar af leiðandi veit hann ekkert
um málalok í Noregi 1524, þar sem síra Jón fékk veitingu erkibiskups
fyrir Oddanum. Hann virðist ekki heldur vita um deilur biskups og síra
Jóns um Oddann, heldur snýr hlutunum alveg við, er hann telur Ögmund
biskup veita honum Oddann. Af þessu má augljóst vera, að síra Jón
Egilsson getur ekki talizt góður eða öruggur heimildarmaður um sögu síra
Jóns Einarssonar og viðskipti hans við Ögmund biskup.
2) Ef síra Jón Einarsson heíði gjört sig beran að opinberu fylgi við siðbót
Lúthers og prédikað í anda hennar, þá er engum efa undirorpið, að
Ögmundur hefði ákært hann fyrir trúvillu í deilum sínum við hann.
Hvernig hefði síra Jón þá getað vænzt fylgis og aðstoðar erkibiskups gegn
Ögmundi, hinum rómversk-kaþólska biskupi?
3) Aður er lítillega minnzt á deilur Ögmundar biskups við síra Þórð
Einarsson í Hítardal, bróður síra Jóns.56 Síra Jón dregst inn í þær
deilur, en er gjört að vinna eið að sakleysi sínu. Virðist hann hafa gjört
það, því að hans getur ekki framar í þeim.
En um hvað stóðu þessar deilur? Klerkdómur sá, sem Ögmundur
biskup tilnefnir til að úrskurða um málið, segir svo: „. . . biskupinn klagaði
til síra Jóns Einarssonar, að hann hefði verið í gjörð og ráðum með síra
Þórði Einarssyni, bróður sínum, að gjöra það forrægingarbréf, er hann
hafði gjört upp á biskupinn og hann vildi framfæra fyrir erkibiskupsins
náð.“57 Þarna er hvergi minnzt á trúvillu. Þvert á móti er talað um, að
Ögmundur hafi verið rægður við erkibiskupinn. Eftir þetta getur aldrei
neinna deilna milli þeirra Ögmundar biskups og síra Jóns.
4) Hætt er við, að trúvilla síra Jóns Einarssonar hefði dregið úr vináttu
hans við Jón biskup Arason, sem var ekki síður fastheldinn við hinn
gamla sið en Ögmundur biskup Pálsson.
56 DI-IX:431.
5^ Sama.
90