Skagfirðingabók - 01.01.1973, Blaðsíða 34
SKAGFIRBINGABÓK
af þessum ágætu sálmum og þykist eigi vera ofmettir af þeim,
hvað og svo vel er verðugt."
Það liggur í augum uppi, að sr. Jón Halldórsson hefur ekki
skrifað ævisöguágripið fyrr en Hallgrímur hafði sigrað að fullu,
enda benda líkur til, að hann hafi ekki tekið til við það fyrr en
hann hafði lokið biskupasögum sínum, jafnvel trúlegast, að hún
sé ekki skrifuð fyrr en a. m. k. 50 árum eftir dauða Hallgríms.
Þá var það eitt eftir af mynd hans, sem geymdist frá síðustu dög-
um hans, en mótuð í því ljósi, sem aðdáunin á Passíusálmunum
hafði þá þegar lagt drög að, myndinni af örkumla manninum og
snillingnum. Var þá orðið skammt til helgimyndarinnar. Er ekki
fjarri lagi að ætla, að frumdrög hennar hafi verið tekin að mótast,
þegar Jón segir sína sögu. En drögin að henni hafa borizt til hans á
uppvaxtarárunum, m. a. með sr. Halldóri í Reykholti, alvöru-
manni, sem líklegt er, að ekki hafi kunnað að fullu skil á gleði
Hallgríms og gáska. Hér kemur og fleira til. Hallgrímur hefur
síðustu ár sín á alþingi verið fátækur og fatlaður, en vegna sálm-
anna hafa gáfaðir og höfðinglyndir menn dregizt að honum og
greitt götu hans, þrátt fyrir gieðina, þennan „brest" hans að dómi
sr. Vigfúsar, en þó líklega öllu fremur vegna hennar, því gleði
hefur alltaf átt sína fylgjendur, jafnvel aðdáendur. Svo er enn.
En sé betur að gáð, er trúlegast, að þessi mynd sr. Jóns sé þó
í öllum aðalatriðum rétt, skoðuð í þessu ljósi, þ. e. eins og Hall-
grímur kom fyrir sjónir þeirra, er sáu hann á síðustu þingreiðum
hans, svo geypiJeg andstæða, sem hún verður þó við þá mynd,
er hér að framan hefur verið freistað að bregða upp. Mynd
þeirra Reykholtsfeðga er af honum beygðum af elli og illkynj-
uðum sjúkdómi. Frá sjónarmiði þeirra var þessi ljóður á ráði hans,
að „hann var upp á slétta bændavísu.” Það varð ekki af honum
skafið. En er ekki þetta alþýðlega látleysi og myndauðgin óvenju-
lega auðskilin bak við það, sem gerði Hallgrím að því eftirlætis-
barni þjóðarinnar, sem raun gefur vitni.
Svo vel vill til, að við eigum eina sjáltslýsingu enn frá hendi
Hallgríms, sem fellur svo nákvæmiega að lýsingu sr. Jóns, að
trauðla verður á betra kosið. Hann kvað á alþingi, sennilega 1669:
32