Skagfirðingabók - 01.01.1973, Blaðsíða 51
ÁBÆJARKIRKJA í AUSTURDAL
konungsúrskurður frá 1743, er staðfesti, að heimild Goðdalaprests
til allra tekna af Abæjarkirkju héldist, sem verið hefði síðustu
hundrað árin. Hafði enn liðið öld svo, að ekki varð um þokað. En
1847 leitaði söfnuðurinn til dr. Péturs biskups frá Yíðivöllum um
þessi vandkvæði. Skilyrði hans um, að sóknarbændur gerðu færan
veg fyrir Goðdalaprest um fjallið, varð eigi fullnægt, og sat við
sama, að presturinn í Goðdölum var kirkjuhaldari að Ábæ, allsendis
laus við kostnað af prestþjónustu þar, rétt sem væri veraldlegur
ríkisbóndi. Einn prestanna varð þó Austdælingum mikil hjálpar-
hella í kirkjumálum. Hann var og eigandi jarðarinnar og hefur því
runnið blóðið til skyldunnar. Það var síra Sigurður Jónsson frá
Garði í Kelduhverfi, er kom að Goðdölum frá Saurbæ í Eyjafirði,
og höfðu þeir síra Einar Thorlacius brauðaskipti. Síra Sigurður fór
vestur að Staðarstað 1838, eftir 16 ára þjónustu í Goðdölum, og var
upp frá því aðstoðarprestur síra Pémrs, síðar biskups, en hafði arf-
leitt fyrri konu hans að hluta eigna sinna.14 Síra Sigurður hét fjár-
stuðningi sínum við endurreisn Ábæjarkirkju, er hann fór vestur, og
varð vel við, er til þess kom á 5 ára fresti. Þá mun hann og hafa
talað máli kirkjunnar við dr. Pétur, er hann var hafinn í biskups-
dóm, þótt til lítils kæmi, sem greint var.
Arið 1842 kom héraðsprófasturinn, síra Halldór Jónsson í
Glaumbæ,* til kirkjuskoðunar að Ábæ.15 Dæmdi hann gamla
kirkjuhúsið óhæft til kirkjulegrar þjónustu, og var nú aðeins um
eitt að gera, ef sóknin átti ekki að missa kirkjuna að öllu. Réðst svo,
að Ábæjarbóndi, Guðmundur Guðmundsson, sem sat jörðina 1825
—73 og keypti hana að síra Sigurði, tók að sér kirkjusmíðina í
ábyrgð annarra sóknarbænda að því tilskildu, að síra Sigurður vildi
enn styrkja.16 Af landfræðilegum sökum var hér í mikið ráðizt
umfram það, sem almennt mætti kalla. Kirkjuviðinn, rauðavið,
keypti Guðmundur á Akureyri og flutti svo yfir Nýjabæjarfjall á
vemr, að menn drógu sleðana.17 Þykir nú gegna furðu, að slíkt
erfiði skyldi takast slysa- og affallalaust. Og má aldrei gleymast í
sögu Ábæjarkirkju. Kirkjuhúsið, sem Guðmundur reisti, var 6x3m
að grunnfleti innanmáls. Torfveggir og þak, en timburstafn og gafl.
* Hann var síðar prófastur og alþingismaður á Hofi í Vopnafirði.
49