Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Blaðsíða 54

53
eru ekki skráðar þar til heimilis, né heldur árið 1877.59 Guðrún snýr síðan
aftur, án Ragnhildar, árið 1878 og býr í bæ sínum ásamt 33ja ára vinnukonu,
Margréti Friðriku M. Man.60 Ragnhildur er þá hins vegar flutt aftur vestur
og er í manntali 1880 skráð í Hringsdal hjá móður sinni, 39 ára gömul. Sú
spurning vaknar hvort Guðrún hafi fylgt Ragnhildi vestur og það skýri 2ja
ára fjarveru hennar í Stykkishólmi. Hvers vegna þær vinkonurnar flytja
í sundur eftir að hafa búið saman í 15 ár, í Selárdal, Helgafellssveit og
Stykkishólmi, höfum við engar upplýsingar um, en varla hefur verið mikið
fyrir Ragnhildi, tæplega fertuga, að sækja vestur á firði seint á nítjándu öld,
nema hún hafi saknað fjölskyldu sinnar. Hún flytur inn á mannmargt heim-
ili því tveir bræður hennar standa þar fyrir búi með eiginkonum sínum. Á
bænum eru einnig níu vinnumenn, fimm vinnukonur, einn léttadrengur,
einn tökudrengur og einn niðursetningur. Þrír þeir síðasttöldu eru börn
og bræður Ragnhildar eiga hvor sinn soninn. Líklega hefur verið fjörmikið
líf á bænum því vinnufólkið er allt undir þrítugsaldri og börnin eru fimm
talsins. Þórunn, móðir Ragnhildar er sögð lifa „á eignum sínum“.61
Næstu árin eftir brotthvarf Ragnhildar bjó Guðrún með vinnukon-
um og ýmsum leigjendum í Guðrúnarbæ „og rak heimili sitt með mikilli
reisn“.62 Árið 1904, þegar hún var komin á áttræðisaldur, lét Guðrún rífa
torfbæinn og byggja timburhús á lóðinni, sem nefnt var Guðrúnarhús eða
Maddömu Guðrúnarhús og stendur enn.63 Í bréfi sem hún skrifar vinkonu
sinni, Ingibjörgu Jensdóttur, í febrúar 1904 segist hún ætla að rífa bæinn
„því ef ætti að gjöra við hann eins og þarf þá yrði það hátt uppá hús“ og
fram kemur að hún var hagsýn: „bærinn er altof stór fyrir mig og ekki
59 ÞÍ, Kirknasafn, Stykkishólmur BC/5. Sóknarmannatöl 1874–1879. Árið 1876 eru
skráðar til heimilis í Guðrúnarbæ tvær ekkjur með sitthvort barnið, og ein ljós-
móðir, einnig með barn. 1877 eru fimm skráðir þar til heimilis en ekki þeir sömu
og árið áður.
60 Sama heimild. Á vefsíðu Íslendingabókar er Margrethe Frederike Magdalena Man
(1844–1928) sögð hafa verið vinnukona í Guðrúnarbæ 1880, svo ljóst er að hún
hefur verið í nokkur ár hjá Guðrúnu. Hún var dóttir H. F. M. Man, sem var apótek-
arasveinn í Stykkishólmi og er ársgömul skráð sem: „Tökubarn á Brokey, Narfeyr-
arsókn, Snæf.“ Sjá Íslendingabók, sótt 17. ágúst 2017 af https://islendingabok.is.
61 Sjá ÞÍ, manntal í Hringsdal 1880. Þess má geta að Ragnhildur giftist aldrei; hún
bjó í Hringsdal fram yfir aldamótin 1900 (sjá ÞÍ, manntal fyrir Hringsdal 1901) en
flutti síðar til Reykjavíkur og dó þar árið 1928, 87 ára gömul.
62 Bragi Straumfjörð Jósepsson, Eitt stykki hólmur: eða Stykkishólmsbók hin skemmri,
Stykkishólmur: Mostraskegg, 2004, bls. 463.
63 Sama stað. Húsið stendur enn í dag, forskalað og niðurnítt, við Skólastíg 12 í
Stykkis hólmi.
HIð „SANNA KYN“ EðA vERULEIKI LÍKAMANS?