Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2017, Qupperneq 60

59
4) Að kynferði Guðrúnar hafi verið rangt ákvarðað við fæðingu, hún
hafi í raun verið karlmaður og barnað vinnukonuna, eins og haldið
er fram.
Af þessum fjórum möguleikum ætti að vera nokkuð óhætt að útiloka þann
fjórða og síðasta, að kyn Guðrúnar hafi verið rangt skilgreint við fæðingu
og ekki hafi verið um intersex breytileika að ræða. Fyrsti möguleikinn er
mjög trúlegur; að um sé að ræða illkvittið slúður og lygi, kannski sprottið
upp af vitund um erfiðleika í hjónabandinu og slæmu umtali og því að
Guðrún var ,karlmannleg‘ í útliti, stórgerð og með sterka andlitsdrætti,
eins og sjá má á þeim ljósmyndum sem til eru af henni. Fastmótaðar og
niðurnjörvaðar hugmyndir um karlmennsku og kvenleika hafa ríkt um
veröld víða á öllum tímum og oft verið refsað harðlega fyrir frávik frá
,eðlilegri‘ kynja- og kynhegðun. Fyrr á tímum var refsað fyrir slíkt með
pyntingum og lífláti, síðar með slúðri og sögusögnum sem í sumum til-
vikum leiddi til lögsóknar og fangelsunar.84 Ýmis íslensk dæmi eru til um
það frá fyrri öldum að konur voru karlkenndar – eða kallaðar karlmenn
– ef þær þóttu ókvenlegar. Eitt slíkt dæmi er að finna í sagnaþætti Gísla
Konráðssonar, „Jón Einarsson á Sauðá“. Sauðár-Jón, sem var uppi um
miðja átjándu öld, átti mörg börn utan hjónabands og gekkst við sumum
en ekki öðrum. Guðrún hét ein dóttir hans sem hann neitaði að gangast
við „þótt mynd hans væri á henni“ og er afneitun föðurins skýrð með því
hvernig þessi laundóttir hans var í útliti og háttum: „En því var hún karl-
maður kölluð, að í öllum háttum sínum var hún líkari körlum en konum.
vinnukona var hún mikil, vel látin hvarvetna, húskona lengst ævi sinnar,
dó ógift og barnlaus.“85
Annar möguleikinn, að eftir því væri tekið að Guðrún Sveinbjarnardóttir
hneigðist til kvenna, er ekki heldur ósennilegur. Þar með er ekki sagt að
hún hafi verið það sem í dag er skilgreint sem lesbía, því slíkt orð var ekki
84 Sjá t.d. Lillian Faderman, Surpassing the Love of Men. Romantic Friendship & Love
between Women from the Renaissance to the Present, London: Junction Books, sérstak-
lega bls. 23–61; og Louise J. Kaplan, Female Perversions. The Temptations of Emma
Bovary, New York: Doubleday, 1991, sérstaklega kaflann „Feminine, Masculine:
The Codes of Perversion“, bls. 485–528. Einnig Dagný Kristjánsdóttir, „Hinsegin
raddir“, sérstaklega bls. 458–463; og Þorvaldur Kristinsson, „Glæpurinn gegn
náttúr legu eðli“, sérstaklega bls. 125–132.
85 Gísli Konráðsson, „Jón Einarsson á Sauðá“, Sjómannablaðið Víkingur 16, 6–7/1954,
bls. 142–144, hér bls. 143. Einnig er minnst á „Guðrúnu karlmann“ í þætti Hann-
esar Péturssonar: „Gleymd kona og geldsauðir tveir“, Misskipt er manna láni.
Heimildaþættir I, Reykjavík: Iðunn, 1982, bls. 9–43, hér bls. 13.
HIð „SANNA KYN“ EðA vERULEIKI LÍKAMANS?