Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Blaðsíða 6

A n d r i S n æ r M a g n a s o n
6 TMM 2014 · 2
1997 birtist stór grein í Morgunblaðinu – Grát fóstra mín: Greinin var magn-
þrungin herhvöt þar sem hann tíundaði þau óskaplegu áform sem fram-
undan voru á Hálendi Íslands.
Stórbrotnar og fáfarnar slóðir við Hágöngur, Dimmugljúfur, Eyjabakka, Langasjó
eru í veði, og miklu meira. Allt hálendi Íslands liggur meira og minna á fórnarstalli
stóriðju. Beitum skæðasta og beittasta vopninu, íslenskri tungu. Skerum burt rotið
mein og sprengjum áformin í tætlur. Mótmælum öll hvar og hvenær sem er og
verum landinu og sjálfum okkur trú.
Þarna var ég 24 ára. Ég varð bálreiður og hálfskrifuð saga dó í tölvunni. Mér
fannst hún svo ómerkileg. Hvar eru kraftaskáldin? spurði Guðmundur Páll.
Já, hvar eru þau? hugsaði ég. Stríð gegn fósturjörðinni, sagði Guðmundur Páll
á baráttufundi og hvað er hægt að kalla árin 1997–2007 – áratug græðginnar,
annað en stríð? Þegar samtímis voru kynnt áform við Torfajökul, Langasjó,
Reykjanes, Hellisheiði, Kárahnjúka, Þeistareyki, Gjástykki, ásamt öllum
jökulsám landsins. Þegar vegagerð og framkvæmdir hófust jafnvel áður en
leyfi voru fengin. Hvað er hægt að kalla jafn yfirþyrmandi brjálæði annað
en stríð?
Hálendið í náttúru Íslands fékk Íslensku bókmenntaverðlaunin árið 2000
og umfjöllun í sjónvarpinu. Guðmundur Páll reif úr henni allar blaðsíður
með svæðum sem átti að eyðileggja. Þjóðin sat sem stjörf á meðan hann
reif og reif og reif þar til þessi glæsilega bók lá í tætlum á gólfinu. Þvílíkur
gjörningur!
Fólki var ekki sama og bylgja fór um landið. Grandvarar húsmæður hugs-
uðu um sprengjur yfir hafragrautnum. Ómar Ragnarsson gat ekki lengur
sagt fréttir, Björk varð að halda náttúrutónleika og samtök spruttu upp
um allt land. Það sem byrjaði sem tveir menn við Hágöngur urðu nokkrir
tugir á Austurvelli sem urðu nokkur hundruð við Eyjabakka, sem urðu
mörg þúsund vegna Kárahnjúka sem varð tugþúsunda hálendisganga niður
Laugaveginn á eftir Ómari.
Er skemmtilegra starf í veröldinni en að vera Guðmundur Páll Ólafsson?
hugsaði ég einhvern tíma. En með hliðsjón af þekkingu hans, andspænis
eyðingaröflunum, getur maður líka velt fyrir sér: Hvernig var að vera Guð-
mundur Páll þegar Þjórsárver, sjálf Konungsbók Eddukvæða var á leið í
pappírstætarann? Hann skrifaði um þau heila bók – í kapphlaupi við tímann
og það gilti um fleiri í hans stöðu, Ómar kastaði frá sér aleigunni, listamenn
eins og Ósk vilhjálmsdóttir einbeittu sér að því að ganga með fólk um land
í hættu – í stað þess að búa til list. Ég fór í eina slíka ferð – og fannst ég vera
skuldbundinn þessu svæði sem ég kynntist. Að ganga um fossa og flúðir,
að standa á fossbrúnum, að skynja kraftinn og heilagleikann – ég gat ekki
þagað, fékk ritstíflu, setningar sem byrjuðu með orðunum – „Hann gekk
niður götuna og andaði að sér vorilminum“ endaði á „… og svo ætla helvítin
að vaða inn á Torfajökulsvæðið.“