Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Blaðsíða 28

E i n a r Fa l u r I n g ó l f s s o n
28 TMM 2014 · 2
umst á Kili þar sem hann var á sínum vel búna fjallabíl í ljósmyndaleiðangri
eða í fjörunni við Gróttu. Ljósmyndarar velja sér ólík svið og viðfangsefni
að vinna með, sum okkar eiga sér köllun, aðrir nálgast þessa skráningu sem
andlaust lifibrauð, en Guðmundur Páll birtist okkur fyrst og fremst sem
náttúruljósmyndari; þolinmóður, athugull og næmur, eins og þeir þurfa að
vera sem leggja stund á slíkt, til að ná árangri.
Bandaríkjamaðurinn Robert Adams, sem er fæddur árið 1937, er einn
merkasti landslagsljósmyndari samtímans, fyrrum enskukennari, fjölfróður
hugsuður sem hefur verið atkvæðamikill og óbilandi í náttúruverndar-
baráttu vestanhafs. Hann er líka afar góður og sannfærandi greinahöfundur
– lýsingin minnir vissulega á Guðmund Pál. Adams lýsir því í greinasafni
sínu Beauty in Photography hvað þurfti til að landslagsljósmynd virki:
Ég held að landslagsljósmyndir geti sýnt okkur þrenns konar sannindi – landafræði,
sjálfsævisögu og myndlíkingu. Landafræði er, ef hún er ein á ferð, stundum leiðin-
leg, sjálfsævisaga er iðulega léttvæg og myndlíkingin getur verið vafasöm. En þegar
þetta kemur allt saman, eins og í bestu verkum manna á borð við Alfred Stieglitz
og Edward Weston, þá styðja þessar upplýsingar hver aðra og styrkja það sem við
stefnum öll að því að koma til skila – aðdáun á lífinu.
Það er mikið til í þessu. Í landslagsljósmyndun koma allir þessir þættir
saman, á mismunandi hátt, það fer eftir því hver myndar og hvernig honum
tekst til.
Og varðandi það að hafa áhrif með ljósmyndum þá má nefna sláandi og
vel þekkt dæmi um það frá Bandaríkjunum, sögu sem Guðmundur Páll
þekkti vel. Árið 1919 gekk 17 ára bandarískur unglingur sem hafði mikinn
áhuga á undrum náttúrunnar í Sierra-klúbbinn, sem voru ein helstu samtök
náttúruvina þar í landi. Hann hét Ansel Adams, átti eftir að verða þekktasti
landslagsljósmyndari sinnar tíðar, og enn í dag eru sýningar með myndum
hans einhverjar best sóttu ljósmyndasýningar sem settar eru upp í söfnum
og sýningarsölum víða um lönd. Á fjórða áratugnum var Adams búinn að
ná slíkum snilldartökum á miðlinum að undrun sætti en jafnframt hafði
hann sívaxandi áhyggjur af því hvernig mannvirki voru að leggja undir sig
æ stærri svæði þess hluta Klettafjallanna sem kallast Yosemite og hann dáði
fyrir óviðjafnanlega fegurð. Í samvinnu við Sierra-klúbbinn tók Adams þá
markvisst að beita ljósmyndum sínum í baráttunni við að fá þessi svæði
friðuð. Hann gaf meðal annars út fræga bók, Sierra Nevada: The John Muir
Trail, árið 1938, sýning á myndunum var sett upp í þinghúsinu í Washington,
þar sem Adams bar einnig vitni fyrir þinginu um mikilvægi svæðisins – og
árið 1940 höfðu hann og samherjar hans í baráttunni sigur – Yosemite var
gert að þjóðgarði.
Adams fór þá leið að sýna fegurðina á öllum tímum árs í afar stílhreinum
svarthvítum myndum; fegurðina sem maður sem kann skil á tækni og
myndbyggingu, og er næmur og þolinmóður áhorfandi, getur náð að sýna