Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Blaðsíða 109

R i c h a r d Wa g n e r o g g y ð i n g a r
TMM 2014 · 2 109
nuddi á sér bakið [rubs his back];41 Weiner vitnar til þeirrar þýðingar, en
birtir sína eigin („I have modified this translation.“): „You can extend the
scratching of your back and heartily scratch your ass! The piccolo flute has
such suspicious little trills anyway.“ Hér klórar Mímir sér á bakinu. Weiner
segir þessa frásögn koma frá Heinrich Porges (eins og einnig er gefið í skyn
hjá Gregor-Dellin). Porges skrifaði bók um sviðsæfingarnar fyrir frum-
flutning Niflungahringsins 1876. Þar er þessa lýsingu þó ekki að finna, enda
virðist hún heldur vera komin úr dagbókum hljómsveitarstjórans Felix
Mottl,42 sem sá um píanóæfingarnar. Þar er þó (ranglega) talað um óbó í
stað pikkólóflautu. Í raddskrá Rínargullsins stendur um Mími: „Er streicht
sich den Rücken“ [„Hann strýkur sér um bakið“]. Þá er Alberich nýbúinn að
hýða Mími með svipu, og því hlýtur Mímir að vera að strjúka sér um aumt
bakið ofurvarlega meðan hann segir Óðni og Loka frá hýðingunni, en þeir
bresta í hlátur. Rétt er að löng trilla heyrist í pikkólóflautu: Það er hluti af (og
drukknar dálítið í) hláturskasti allrar hljómsveitarinnar, sem tekur undir
með þeim Óðni og Loka. Hvergi segir að Mímir sé að „haltra um“ [hobble
about]. Því hefur Weiner væntanlega bætt við frá eigin brjósti, því að eitt af
þeim „andgyðinglegu“ einkennum sem hann vill troða upp á meinta gyðinga
í óperunum er að þeir haltri, og eins gott er að búa sönnunargögnin til ef þau
finnast ekki öðruvísi.]
Og þá kemur að þriðja dæminu, sem á að snerta Beckmesser. Ég undanskil
athugasemd Weiners um að í Meistarasöngvurunum sé látið að því liggja að
Beckmesser hafi þörf fyrir gott bað, því að eftir því sem ég fæ bezt séð er það
hreinn uppspuni, enda engin tilvísun gefin í texta óperunnar. Þriðja dæmið
er því einungis eftirfarandi: Þegar Eva heimsækir Sachs á skósmíðaverkstæði
hans í öðrum þætti óperunnar og kemst að því að hann sé að gera skó handa
Beckmesser segir hún: „Settu bara í þá nóg af tjöru svo að hann límist fastur
í þeim og láti mig í friði!“ Skömmu seinna segir hún við Magdalenu: „Ég er
alveg að koma! […] Hér er tjörulykt, svo hjálpi mér guð.“ Hér, segir Weiner,
er Eva að tala um ýldulykt [rotten smell] af tjöru og ekki bara að vísa til
Sachs, heldur Beckmessers líka. Og hér hef ég rakið allt þriðja dæmið! Allar
hinar miklu og lærðu orðræður um foetor judaicus vísa bara til þess að það
stendur til að Beckmesser fái nýja skó. Það er aldrei minnst á neina aðra lykt
sem tengist Beckmesser. Weiner minnist ekki á að í þriðja þætti segir Sachs
um sjálfan sig að hann lykti af tjöru; er hann þá ekki gyðingurinn? Nei, rökin
mega alls ekki eiga við hann, því að það er ekki það sem Weiner vill að komi
út. Sömuleiðis hlýtur aðferð Weiners að sýna að allir karlkyns viðskiptavinir
skóarans séu gyðingar; en aftur er það ekki ályktun sem hann kærir sig um.
(Fyrir kvenskó notar Sachs ekki tjöru, heldur vax, sem gefur Wagner tilefni
til að ríma orðin „Sachs“ og „Wachs“ látlaust gegnum alla óperuna.) Svo
leyfir Weiner sér að tala um ólyktina af Beckmesser [Beckmesser’s stench]
eins og hún sé eitthvað sem honum hefur tekizt að sýna fram á, þótt hún geti
ekki verið annað en venjuleg lykt af glænýjum skóm.