Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Blaðsíða 65

K y n l e g a r s ö g u r
TMM 2014 · 2 65
Tilraun Árna er metnaðarfull og vel heppnuð, hann notar leiksvið, pers-
ónur og atvik sem gætu verið grunnur að glæpasögu til að segja frá örlögum
fólks, þroska og ógæfu. Og bókmenntalegar uppsprettur bókarinnar eru
víðar en í klassískum krimmum, í henni má líka finna stef úr grískum harm-
leikjum auk þess sem viðfangsefnið, leyndarmál úr fortíðinni sem steypa
persónum sögunnar í glötun í samtímanum tengja hana við sögur samtíma-
höfunda eins og t.d. Ólafs Gunnarssonar.
Skáldsaga Eiríks Guðmundssonar, 1983, sker sig úr skáldsögum ársins
að mörgu leyti, eitt lag í henni er vissulega uppvaxtarsaga ungs drengs sem
kallast á við eldri strákasögur, ekki síst Riddara hringstigans eftir Einar Má
Guðmundsson. Það er ekki síst sögumannsaðferðin sem leiðir hugann að
þeirri sögu. Sögumaður sér atburði frá sjónarhorni ungs drengs, en hann býr
yfir þekkingu og yfirsýn hins fullorðna að einhverju leyti, er vel lesinn og vel
heima í tónlist og vísar óspart í hvort tveggja. Rammi frásagnarinnar skýrir
þetta að einhverju leyti. Sögumaður er kominn aftur á æskuslóðirnar, lítið
sjávarþorp, sem fullorðinn maður með gamalt segulbandstæki í farteskinu
til að gera upp hluti úr fortíðinni. Fyrir því eru nokkrar ástæður „að minnsta
kosti ein þeirra er nokkuð stór“. Ástæðan stóra tengist stúlku í þorpinu,
Henríettu Magnúsdóttur, sem hinn nafnlausi sögumaður dáir úr fjarska
lengst af. Í sögunni er líka lýst ríkulegu innra lífi sögumanns og jaðarlífi
hóps unglinga í þorpinu sem halda til í litlum skíðaskála þar sem dagar og
kvöld líða við tóbaksreykingar og martinidrykkju. Í skíðakofanum og meðal
vina sögumanns stækkar heimur sögunnar, sem hann reynir snemma að ná
tökum á með því að skrásetja hann, draga upp kort af umhverfi sínu og reyna
að festa það í orð.
Sagan stefnir að einhverju leyti í tvær ólíkar áttir. Annars vegar gefur hún
upp nokkuð hefðbundinn bolta þroskasögunnar þar sem atburðir sögunnar
virðast stefna að því að „gera hann að manni“, setja skil milli æskunnar
og þess manndóms sem í vændum er. Á hinn bóginn er eins og sagan ætli
á köflum að hverfa inn í sjálfa sig, hún byggist upp á stefjum og endur-
tekningum sem hægja á frásögninni og stöðva hana næstum.
Smásögur voru ekki áberandi á síðasta ári, fremur en oft áður í íslenskum
bókmenntum. Á hinn bóginn má finna að minnsta kosti þrjú dæmi um
sögur sem kalla mætti nóvellur, lengri frásagnir sem þó hafa ekki sömu
breidd og skáldsögur gera alla jafna. Saga Barkar Gunnarssonar sem nefnd
var hér að framan er ein slík saga. Jón Atli Jónasson sendi frá sér söguna
Börnin í Dimmuvík síðasta vor. Þessi stutta saga er býsna ólík flestu því sem
Jón Atli hefur skrifað áður, frásögnin er lögð í munn gamallar konu sem
rifjar upp nöturlega æsku sína og systkina sinna. Sagan er skrifuð af miklu
öryggi og það er freistandi að sjá í henni aðferð leikskáldsins. Þótt lítið sé um
samtöl í sögunni á hún það sameiginlegt með vel skrifuðu leikriti að undir-
textinn er mjög mikill og skiptir öllu máli. Á yfirborðinu er sagan meitluð og
tálguð inn að beini en flest það sem mestu máli skiptir er gefið fínlega í skyn.