Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Blaðsíða 69

K y n l e g a r s ö g u r
TMM 2014 · 2 69
er vandasöm jafnvægislist að hætta sér á þessi djúp en það er list sem Jón
Kalman hefur náð fullkomnum tökum á.
Fiskarnir hafa enga fætur endar á afhjúpun. Sú afhjúpun kemur lesand-
anum kannski ekki sérstaklega mikið á óvart en fyrir sögumann og aðal-
persónu bókarinnar er hún sannkallað áfall. Áfallið er ekki bara persónulegt,
það snertir heimsmynd Ara og sögumanns sem karlmanna af ákveðinni
kynslóð, manna sem hafa farið blindir í gegnum lífið án þess að sjá ofbeldi
og kúgun sem konur allt í kringum þá verða fyrir.
Lokasnúningur sögunnar breytir henni allri. Lesandinn hefur fylgt Ara og
sögumanni í gegnum sögu sem virðist vera þeirra saga, ósigrar þeirra virðast
vera persónulegir og blinda þeirra á þjáningar annarra sjálfsögð. Allt þetta er
tekið frá þeim í lokin. Þögn þeirra, skilnings- og aðgerðaleysi gerir þá sam-
seka, þeir eru vitni sem sjá hvorki né skilja alvarleika þess ofbeldis sem þeir
verða vitni að. Þessi lokakafli sögunnar er sláandi, vegna afhjúpunarinnar en
ekkert síður vegna þeirrar skýru afstöðu sem söguhöfundur tekur og kemur
vönum lesendum Jóns Kalmans í opna skjöldu.
Það er við hæfi að enda á þessari skáldsögu Jóns Kalmans í yfirferð um
hið kynlega bókmenntaár 2013. Þar heldur á penna þroskaður höfundur
sem hefur á undanförnum árum fullkomnað tök sín á formi og stíl í glímu
við þá þætti mannlífsins sem freistandi er að kalla tímalausa, ástina, lífið og
dauðann. Nú hefur hann á hinn bóginn snúið sér að samtímanum af endur-
nýjuðum þrótti og ræðst beint að vandamálum hans og þeirri sögu sem hann
segir af hlutskipti kynjanna er að sögn ekki lokið heldur eigum við von á
framhaldi; við lifum áfram á kynlegum tímum.
Tilvísanir
1 Margt í þessari grein er byggt á ritdómum undirritaðs um einstakar bækur sem birtust í Frétta-
blaðinu árið 2013.
2 Á þessu eru vissulega undantekningar, meðal annars í verkum Guðjóns Friðrikssonar og sagn-
fræðiritum Þórunnar valdimarsdóttur.
3 Um Beck-Nielsen má fræðast á heimasíðu hans: http://www.dasbeckwerk.com.
4 Poul Behrendt: Dobbeltkontrakten. En æstetisk nydannelse. Gyldendal 2006.
5 Þórdís Edda Jóhannesdóttir: „Eins og gult og svart“. http://www.spassian.is/greinar/2013/11/
eins-og-gult-og-svart/ . Ummæli Soffíu Auðar féllu í Kiljunni 30.10.2013.
6 Sjá t.d. Jørgen Lorentzen og Claes Ekenstam (ritstj.): Män i Norden. Manlighet och modernitet
1840–1940. Gidlunds Förlag 2006.
7 Sjá: Jón Yngvi Jóhannsson: „Að loknu gullæði. Um þrjár íslenskar karlasögur.“ Skírnir 171. ár
(vor 1997), 214–36.
8 Hugtakið er ættað frá Eve Kosofsky Sedgwick. Sjá bók hennar: Between Men: English Literature
and Male Homosocial Desire. Columbia University Press 1992.