Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Síða 25

M á l s va r i n á t t ú r u n n a r
TMM 2014 · 2 25
síðastnefnda á rætur að rekja til hugmynda ýmissa hugsuða í sögu vistspeki
og heimspekilegrar umhverfishyggju og vísindagreinarinnar vistfræði. vist-
hverf umhverfishyggja byggist á heildarhyggju, á hugmyndinni um mikil-
vægi þess að viðhalda jafnvægi milli vistkerfa og innan þeirra. viðhald þessa
jafnvægis telst vera fremsta skylda mannsins í umgengni hans við náttúruna.
Það er heildin, vistkerfið, sem áhersla er lögð á að vernda og vistkerfið allt
telst búa yfir eiginvirði, enda séu slík náttúruleg kerfi undirstaða lífríkis á
jörðinni. Maðurinn sé ekki sjálfskipaður drottnari alls í náttúrunni heldur
hluti af vistkerfi hennar og því eiga athafnir hans ekki að hverfast um lífsstíl
sem gengur á gæði náttúrunnar með ósjálfbærum hætti heldur ber honum
að vernda verðmæti náttúrunnar, fjölbreytileika hennar, jafnvægi og fegurð.
Athafnir sem rýra gæði náttúrunnar séu þess vegna röng breytni því sam-
band mannsins við náttúruna felist ekki aðeins í þörf hans og vilja til að nýta
hana heldur einnig í þeirri skyldu að vernda hana. Kjarnahugmyndin er sú
að það þjóni ætíð hagsmunum mannsins til lengri tíma litið að velja verndun
og sjálfbærar leiðir í nýtingu náttúruauðlinda umfram skammtímahags-
muni kalli þeir á ósjálfbæra og spillandi nýtingu.10
Tilvísanir
1 Guðmundur Páll Ólafsson, Hálendið í náttúru Íslands. Rvík 2000.
2 Guðmundur Páll Ólafsson, Hálendið, bls. 396.
3 „Málsvari náttúrunnar“, Morgunblaðið 28. sept. 2000, bls. 30.
4 Um sögu deilu um virkjanir á þessum tíma, sjá t.d. Unnur Birna Karlsdóttir, Þar sem fossarnir
falla. Náttúrusýn og nýting fallvatna á Íslandi 1900–2008. Rvík 2010.
5 Guðmundur Páll Ólafsson, Hálendið, bls. 393.
6 Sjá t.d. Unnur Birna Karlsdóttir, Þar sem fossarnir falla, bls. 166, 170–172.
7 Guðmundur Páll Ólafsson, Hálendið, bls. 382–384.
8 Guðmundur Páll Ólafsson, Hálendið, bls. 396.
9 Guðmundur Páll Ólafsson, Hálendið, bls. 383–384.
10 Um hugmyndafræði visthverfrar umhverfishyggju (e: ecocentrism), sjá t.d. Avner De-Shalit,
The Environment. Between Theory and Practice. Oxford, 2000, bls. 4.