Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Page 58

J ó n Yn g v i J ó h a n n s s o n
58 TMM 2014 · 2
vönduð, enda er einn fremsti bókahönnuður landsins, Ragnar Helgi Ólafs-
son, aðalsprautan í fyrirtækinu. En útgáfa Tunglbókanna er líka viðburður;
þær eru aðeins seldar á útgáfuhátíðum sem draga að fjölda lesenda.
Kristín Ómarsdóttir tók einnig þátt í öðru nýstárlegu útgáfuverkefni,
undir merkjum 1005. 1005 er merkileg tilraun sem bræðurnir Hermann
og Jón Hallur Stefánssynir standa að ásamt fleirum. verkin eru gefin út í
lausblaðamöppum, fallega hönnuðum og prentuðum í takmörkuðu upp-
lagi. Þessar bækur eiga það sameiginlegt með mörgum af vönduðustu
fræðibókum síðasta árs að vera ekki bara áhugaverðar sem textar heldur
líka sem bókverk. útgáfa af þessu tagi er án efa það sem koma skal. Eitt af
viðbrögðunum við rafbókavæðingu og þeirri ógn sem mörgum finnst stafa
af henni er einmitt að leggja meiri áherslu á bókina sem hlut, sem prentgrip
sem hægt er að vinna með á fjölbreyttan hátt.
Ef litið er yfir bókaárið í heild má segja að gróskan hafi ekki verið
mest í hefðbundnum skáldverkum fyrir fullorðna. Barnabókaútgáfa var
með líflegasta móti þar sem Tímakistan eftir Andra Snæ Magnason fór
fremst í flokki vandaðra og áhugaverðra bóka fyrir börn á öllum aldri og
útgáfa vandaðra fræðibóka af margvíslegu tagi stóð með miklum blóma.
Gróskuna í fræðiritaútgáfu má meðal annars sjá af þeim bókum sem voru
tilnefndar til verðlauna á árinu. Ef saman eru teknar tilnefningar til Íslensku
bókmenntaverðlaunanna, viðurkenningar Hagþenkis og Fjöru verð laun-
anna verður til 13 bóka listi og vantar þó á hann ýmis meiri háttar verk
sem komu út á síðasta ári. Mér er til efs að hægt væri að búa til jafn glæsi-
legan lista fagurbókmenntamegin að þessu sinni. Vatnið hans Guðmundar
Páls Ólafssonar, Íslenska teiknibókin sem færði Guðbjörgu Kristjánsdóttur
Íslensku bókmenntaverðlaunin og bók Hjörleifs Stefánssonar um íslenska
torfbæjahefð, Af jörðu, sem fékk viðurkenningu Hagþenkis, eru dæmi um
stórvirki síðasta árs. Sigrún Pálsdóttir sagnfræðingur er líka á merkilegri
braut því að í nýjustu bók sinni, Sigrún og Friðgeir – ferðasaga, tekur hún
stórt skref í átt að skáldskapnum; þótt öll heimildavinna sé fullkomlega
traust beitir hún sviðsetningum og öðrum meðulum skáldskaparins af meiri
þrótti en algengast er að sjá í íslenskum sagnaritum.2
Einvers staðar á þessum mörkum fræða og skáldskapar standa sjálfs-
ævisögur og það sem Guðbergur Bergsson kallaði fyrstur manna skáld-
ævisögur fyrir nokkrum árum og virðist hafa fest í sessi í íslensku máli
með þeirri einkennilegu aukaverkun að við flokkum bókmenntagreinar á
nokkuð annan hátt en þeir sem tala önnur tungumál.
Sjálfsævisögur voru býsna margar og margvíslegar á síðasta ári og ekki
allar skáldlegar. Karlar í stjórnmálum létu töluvert til sín taka, Steingrímur
J. Sigfússon með nokkuð hefðbundinni viðtalsbók þar sem hann setur fram
sína sýn á atburði undanfarinna ára, Össur Skarphéðinsson skrifar sína bók
sjálfur í þeim kjarnyrta Þjóðviljastíl sem hann hefur tamið sér og verður
óvenjulegri og fjarlægari hversdagslegu tungutaki annarra stjórnmála-