Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Page 87

„ Þa r e r u t r ö l l o g s y n g j a s ö n g“
TMM 2014 · 2 87
Það á ekki síst við um gesti af Þýskalandi, en eins og allir vita voru Þjóðverjar
til skamms tíma einna duglegastir að sækja okkur heim.
Til marks um þann tón sem enn ríkir í skrifum þýskra ferðamanna um
íslenska náttúru má nefna grein sem birtist í einu virtasta dagblaði Þýska-
lands, Süddeutsche Zeitung fyrir skömmu. Í greininni segir m.a.:
Hér hefur náttúran enn sál, og manninum finnst hann vera gestur. Hvert fjall, hver
hóll, á sína sögu, og stundum stangast sögurnar á. Harka landslagsins er í algerri
andstöðu við mýkt jarðarinnar. Það er eins og náttúran hafi verið svipt klæðum
og standi nakin frammi fyrir ferðamanninum. Í stað þess að gefa gaum að gróðri,
litum og blómum, beinast augun að jörðinni sjálfri. Þau fylgja mjúklega sveigðum
línum, beinaberum hornum, skörpum útlínum, rifum, holum og hrukkum. Með
einstæðum hætti minnir þetta landslag á lifandi hold: þegar sólin brýst í gegnum
skýin og daggarperlur glitra á mjúkum mosabreiðum, þegar djúpar tjarnir ljóma
eins og græn augu í svörtu hrauni eða heitir hverir glitra eins og grænir og bláir
eðalsteinar …
Enda þótt það sé ólíklegt að þessi þýski blaðamaður hafi kynnt sér skáldskap
Stefáns Harðar Grímssonar, minnir lýsing hans á ósnortinni náttúru lands-
ins á upphaf ljóðsins vetrarmorgun eftir Stefán Hörð:
Í grænan febrúarhimin
stara brostin augu vatnanna
frá kaldri ásjónu landsins.
Það má segja að slíkar lýsingar beri allar að sama brunni: hvort sem það eru
erlendir gestir eða íslenskir höfundar sem eiga í hlut, er ósnortinni náttúru
Íslands lýst sem uppsprettu hugarróts sem oftar en ekki veldur þeim sem
nýtur hennar sálrænum eða tilfinningalegum unaði. Það er sá unaður sem
dr. Sigurður Þórarinsson átti við í grein sinni um fossana og ekki verður
metinn til fjár eða mældur í kílóvattstundum. Í ljósi þess að flestir hugsuðir
sögunnar hafa haldið því fram að andleg gæði séu manninum meira virði
en veraldleg, virðist liggja beint við að varðveita og vernda það sem stuðlar
að andlegri velsæld manna. Á því leikur enginn vafi að íslenskar óbyggðir
f lokkast undir gæði af þessu tagi. Öræfakyrrðin, dulmagn jöklanna,
hrynjandi fossar og kliður lækja, dómkirkjur fjallanna, steinar sem tala og
breytast í bleikar hulduverur, allt eru þetta mikilvæg gæði sem ekki verða
metin til fjár. Og á okkar tímum, þegar oftrú á efnisleg gæði tröllríður
hinum vestræna heimi, þurfum við Íslendingar að hafa sérstakan vara á,
svo að við missum ekki sjónar á þeirri miklu auðlind sem ósnortin náttúra
landsins er. Slíkt myndi nefnilega jafngilda því að við gengjum á hlut þess
sem er best og dýrast í okkur sjálfum.