Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Side 113

R i c h a r d Wa g n e r o g g y ð i n g a r
TMM 2014 · 2 113
þeim heimildum sem hann notaði, og var raunar alls ekki ókunnugur tónlist
frá eldri tímaskeiðum en barokktímanum – hafði til dæmis séð um útgáfu
á Stabat mater eftir Palestrina – þótt hann hafi kannski ekki sökkt sér jafn-
djúpt í að kanna forna tónlist og höfuðandstæðingur hans í tónskáldastétt,
Johannes Brahms. En hann gat varla búizt við að áheyrendur á hans tíma
þekktu vel til miklu eldri tónlistar en tónlistar Bachs, og auðvitað gat hann
ekki farið að setja brandara inn í óperuna sem enginn gat skilið nema
Brahms, svo að hann valdi að setja barokk-blæ á þessa söngva. Hrynjandin
2
4/ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑ ∑
œ œ œ œ œ œ í lögunum minnir á barokk-tímann (sjá til dæmis Gavotte II í
hljómsveitarsvítu nr. 3 í D-dúr eftir Bach), og er ekki einhvernveginn eins
og þau séu sprottin af sama meiði og þessir tveir lagstúfar úr Bændakantötu
Bachs?

Mer hehn en neu e- Ob er- keet- an un sern- Kam mer- herrn.-
C
&
#
#
#
œ
œ
œ œ œ
œ
œ
œ œ œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ ˙ ™

Wir gehn nun wo der Tu del- sack, der Tu del- Tu- del- Tu- del- tu- del- Tu- del- Tu- del- sack- in un srer- Schen ke- brummt.
c
&
b
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
J
œ
j
œ
J
œ
j
œ
j
œ
j
œ
j
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
™
œ
j
˙ ™
En það er að fleiru að hyggja. Afar áberandi í kvöldlokkunni eru tónarnir á
orðunum „scheinen“ og „einen“. Tökum eftir að þeir eru líka upphafstónar
þess leiðarfrymis í óperunni sem hefur verið kallað Liebeswerben-Motiv, sem
í beinni og klunnalegri þýðingu yrði „ástarbiðlunarfrymi“:

Liebeswerben-Motiv
c
?#
U
∑ ∑ ∑ ∑ ∑
œ
œ
œ
œ
J
‰
œ
œ
œ œ
œ
œ# œ
œ
œ
œ#
œ#
œ œ
œ#
œ œ#
œ
œ
œ
œ
œ#
j
‰ Œ Ó
Tökum líka eftir að þessir tónar mynda uppistöðuna í söngflúrinu skringilega
sem við heyrum seinna í laginu, röð af fallandi ferundum sem þokast niður
um tvíund í hverju þrepi. Slíkar ferundaraðir koma oft fyrir í stefjum
Wagners; Liebeswerben-stefið hefst á tveimur slíkum ferundum. Annað
þekkt dæmi er stef úr lokaatriði óperunnar Siegfried, þar sem Brynhildur
og Sigurður Fáfnisbani syngja eldheitan ástaróð hvort til annars; þetta stef
hefur verið kallað Liebesbund-Motiv, eða ástarsambandsfrymi, og Wagner
notaði það aftur í Siegfried Idyll, sem var hugsað sem ástaróður til konunnar
hans, Cosimu. Það hefst á þremum fallandi ferundum:

4
4&
Œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
œ
˙
Mörg fleiri dæmi mætti telja. Öll eða að minnsta kosti allflest þau stef
og stefjafrymi Wagners sem byggjast með þessum hætti á röð af fallandi
ferundum virðast tengjast ástinni með einhverjum hætti. Er þá ekki komin
ósköp blátt áfram en eðlileg skýring á kvöldlokku Beckmessers? Hann er
einfaldlega ástfanginn, og kvöldlokkan er ekkert annað en eldheitur ástar-
söngur, bara dálítið klaufalegur og ósköp gamaldags.