Læknaneminn


Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 45

Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 45
NOKKURORÐ UM EÐLI VERKJA(18) Verkjum má skipta í tvo meginflokka: bráðaverki og langvinna verki. Bráðaverkir eru brúkunarverkir' sem stafa af skyndilegu eða stöðugu áreiti sífellt nýrra verkjaviðtækja og gefa til kynna yfírvofandi eða raunverulegar vefjaskemmdir og hafa þann tilgang að valda viðbrögðum sem miða að því koma í veg fyrir eða lágmarka skemmdina. Langvinna verki má einnig flokka í tvennt í fyrsta lagi langvinna verki í kjölfar góðkynja sjúkdóma og í öðru lagi langvinna verki í kjölfar illkynja sjúkdóma. Langvinnir verkir eru hins vegar gagnslausir og mannskemmandi vegna þess að þeir breyta engu um gang sjúkdóms eða meiðsla en geta hins vegar skemmt og truflað á margan hátt sálarlíf, líkama, mannleg samskipti og fjárhag þess sem verkinn ber. Slíkir verkir koma að jafnaði hægt, versna vikum og mánuðum saman og hafa í för með sér verulega og stundum ríkjandi sálarlega, andlega og félagslega þætti. Þegar um langvinna verki af völdum góðkynja sjúkdóma er að ræða, hjaðna þeir oft ekki eðlilega um leið og orsakavaldur minnkar eða hverfur (þ.e.a.s. sjúklingur "læknast"). Auk þess er þáttur sálarinnar í slíkum verkjum oft mun erfíðari viðureignar þó hann geti einnig verið þungur hjá sjúklingum með illkynja sjúkdóma. Langvinnir krabbameinsverkir (t.d. í kjölfar ífarandi æxlisvaxtar) eru að talsverðum hluta tengdir áreiti verkjavaka og einmitt þess vegna koma bráðaverkir oft ofan í langvinna verki þessara sjúklinga. Þessi grein fjallar fyrst og fremst um langvinna verki í kjölfar illkynja sjúkdóma. Sársauka er lýst á ýmsan hátt og eru í íslenskri tungu fjöldi orða yfír hann. Þessi orðgnótt flækir málið og gerir meðferðarmönnum erfítt fyrir h vað samanburð varðarþvítveireinstaklingarnotasjaldan nákvæmlega sömu orðin þegar verkjum er lýst, hvað þá að þeir skilji orðin á sama hátt! Erlendis hefur verið reynt að staðla þessa orðnotkun klínískt með því að gera sérstaka spumingalista en nokkrir þeirra hafa verið þýddir og staðfærðir á íslensku. Dæmi um lista er McGill- spurningalistinn (19). Eins og að ofan greinir þá getur verið erfítt að skilgreina verk af orðfærinu einu saman. Þó eru ákveðnirsameiginlegirþættir. Þan n ig kcm mstingandi verkur aðjafnaði snöggt, ervel afmarkaður og sveiflast. Einstaklingum finnst stundum þessi verkur vera í húðinni og þá er oft um taugaverk að ræða. Sé verkurinn "innvortis" þá getur verið um innri skemmd að ræða, til dæmis í kjölfar samgróninga o.s.frv. Takverkurer hins vegar oftast viðloðandi, getur breytst við öndun, kemur stundum í kjölfar stingandi verkjar og fínnst bæði í húð og i djúpinu (“innvortisverkur”). Hann er oft dreifður og stöðugur og em langvinnir verkir í kjölfar krabbameina oftast þessarar tegundar. Fer þó eftir staðsetningu hvemig honum er lýst. Ef um beinverk er að ræða er sígilt að lýsa honum eins og viðloðandi tannverk! Brunaverkur ber vott um taugaskemmdogeraðjafnaði bundinnviðsamsvarandi skynsvæði húðtaugar eða bröndu (e.:dermatome). Kveisuverkir/hríðarverkir, svo sem nýrna- og gallsteinaverkir og fæðingarhríðir og ristilkrampar eru sérstakir verkir og ekki sérlega áberandi meðal verkja af völdum krabbameina, nema þegar um er að ræða þrengsli eða lokun garna, þvagrásar, þvagleiðara eða annarra ganga. Hins vegar er mikilvægt að greina þá skjótt því þetta em að jafnaði mjög slæmir verkir en hins vegar oftast vel næmir fyrir salílyfjum eins og indómetasíni og diklófenac. Hvernig berast verkjaboð til heilans og hvað verðurumþauþar (20)? Lífverurhafaalmenntþróað verkjaskyn og verkjadeyfíngarkerfí. Maðurinn er engin undantekning frá þessu þótt hann ráði af lífeðlisfræðilegum ástæðum ver við langvinna verki en margar aðrar dýrategundir. Ekki er ljóst af hverju þetta er en a.m.k. tveimur kenningum hefur verið haldið á lofti. I fyrsta lagi komi framsýni mannsins og innsæi oft honum illa þegar um langvinna verki er að ræða, hann óttist* 2 framtíðina sem beri með sér frekari verki! Það er nefnilega auðveldara að þola verki ef maður veit að þeim mun brátt linna. I öðra lagi hefur því verið haldið fram að verkjahliðskerfí mannsins sé ekki eins virkt og hjá mörgum öðrum dýrategundum. Og það hefur stundum verið sagt að greind mannsins 'Með brúkunarverkjum er átt við verki semþjóna lífeðlisfrœðilegum tilgangiþannig aðþeir leiðaþegar ístað til viðbragða sem miða aðþvi að minnka eðakoma í vegfyrir vefjaskemmd. Andstœttþessum verkjum eru langvinnir verkir semþjóna engum slíkum tilgangi og eru í raun gagnslausir! 2 Ottinn býr í lobus frontalis! LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg. 39
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182

x

Læknaneminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.