Læknaneminn - 01.04.1994, Blaðsíða 133

að vega og meta ávinninginn af notkun nýrrar aðferðar
á móti mögulegum hættum (40). Genaferjurnar geta
til dæmis orðið fyrir stökkbreytingum og farið að
Qölga sér. Við það gæti sjúklingurinn orðið smitandi
og alveg ný tegund veirusjúkdóma komið upp. Annar
möguleiki er sá að við genalækningarnar setjist nýja
genið í kímfrumur einstaklingsins og hafi áhrif á
afkomendur hans. Gæti það síðan haft áhrif á erfðir
komandi kynslóða. Loks ber að nefna möguleikann á
krabbameinsmyndun, en það er vel þekkt að retrove irur
geta valdið eitilfrumuæxlum og í tilraunadýrum þar
sem genaferjan hefur farið að fjölga sér af sjálfsdáðum
hafa fundist eitilfrumuæxli (8). Með þeim aðferðum
sem notaðar eru í dag eru hverfandi líkur á að
ofangreindar hættur verði að raunveruleika.
Eftirlitsnefndir hafa verið stofnaðar til þess að
koma í veg fyrir þessar og aðrar hættur (3, 5, 24).
Oftast fara fleiri en ein nefnd yfir öryggis og
siðferðismál við hverja rannsókn. I Bandaríkjunum
eru eftirlitsnefndir innan hverrar stofnunnar og svo
aðrar fyrir landið allt. Höfuðnefndin er Recombinant
DNA Advisory Committee (RAC) og veitir hún
National Institute of Health (NIH) ráðgjöf en NIH
hefur lokaorðið um hvort einstakar tilraunir til
genalækningar séu leyfðar. Sem dæmi um hversu
erfitt það getur reynst að fá leyfí, þá þurfti umsókn
Rosenbergs og félaga árið 1989 að fara 15 sinnum í
gegnum eftirlitsnefndir áður en hún var samþykkt.
Enn sem komið er hafa enginn óhöpp komið upp í
tilraunum á mönnum, en yfir 100 einstaklingar hafa
undirgengist tilraun til genalækninga.
LOKAORÐ
Með tilkomu genalækninga hafa læknavísindin
öðlast nýjan brand í baráttunni við sjúkdóma. Þessi
nýja aðferð til lækninga þarfnast mikillar kunnáttu á
sviði frumulíffræði, ásamt því að hún er tímafrek og
dýr. Ennþá eru mörg ljón í veginum og vantar mikið
upp á til þess að genalækningar geti náð almennri
útbreiðslu. Stjómun á tjáningu gena er enn ekki vel
þekkt, en með betri skilningi á því sviði má búast við
framþróun í genalækningum. Framfarir á sviði
frumulíffræðinnar munu einkum stjórna vexti
genalækninga. Árið 1990 fékkst aðeins leyfi fyrir
einni klínískri rannsókn, árið 1993 voru leyfðar á
sjötta tug rannsókna í Bandaríkjunum og tengdust
flestar þeirra meðferð á krabbameini. Aðrar þjóðir eru
einnig byrjaðar á klínískum rannsóknum m. a. Bretar,
Italir, Frakkar, Þjóðverjar, HollendingarogKínverjar.
Fyrstu skrefin til genalækninga eru stigin og framtíðin
bíður. 0
Þakkir. Jóhannesi Kára Kristinssyni lækni og Rósu
B. Barkardóttur líffræðingi eru færðar bestu þakkir
fyrir gagnlegar ábendingar og yfirlestur handrits.
Sérstakar þakkir fær Stefán Karlsson læknir, sem
starfar við rannsóknir á genalækningum við NIH,
Bethesda, USA fyrir yfirlestur handrits.
HEIMILDIR
1. Friedmann T, Roblin R. Gene therapy for human
genetic disease? Science 1972; 175: 949-55.
2. Graham FL, Van der Eb AJ. A new technique for the
assay of infectivitiy of human adenovirus 5 DNA.
Virology 1973; 52: 456-67.
3. Larrick JW, Burk KL. Gene therapy, application of
molecular biology. EIsevierl991, New York, NY,
USA.
4. Rosenberg SA, Aebersold P, Cometta K et al. Gene
transfer into humans—immunotherapy of patients
with advanced melanoma, using tumor-infiltrating
lymphocytes modified by retroviral gene
transduction. N Engl J Med 1990; 323: 570-8.
5. Anderson WF. Human gene therapy. Science 1992;
256: 808-13.
6. Hoeben RC, Valerio D, Van der Eb AJ et al. Gene
therapy for human inherited disorders: techniques and
status. Crit Rev Oncol Hematol 1992; 13: 33-54.
7. Miller AD. Retroviral vectors. Curr Top Microb
Immunol 1992; 158: 1-24.
8. Donahue RE, Kessler SW, Bodine D et al. Helper
vims induced T cell lymphoma in nonhuman
primates after retroviral mediated gene transfer. J Exp
Med 1992; 176: 1125-35.
9. Graham FL, Prevec L. Manipulation of adenovirus
vectors. In: Murray EJ, eds. Methods in molecular
biology: gene transfer and expression protocols.
Clinton NJ: The Human Press Inc; 1991:109-28.
10. Rosenfeld MA, Yoshimura K, Trapnell BC et al. In
vivo transfer of the human cystic fibrosis
transmembrane conductance regulator gene to the
airway epithelium. Cell 1992; 68: 143-55.
11. Samulski RJ, Zhu X, Xiao X et al. Targeted
integration of adeno-associated virus (AAV) into
human chromosome 19. EMBO J 1991; 10: 3941-50.
LÆKNANEMINN 1 1994 47. árg.
123