Skírnir - 01.01.1943, Blaðsíða 17
Skírnir
íslendingar
15
erlendra bókmennta og töldu ekkert mannlegt sér óvið-
komandi.
íslendinga sögur hafa hvarvetna getið sér frægð fyrir
list sína. Margt ber til þess. Málið, að jafnaði hvort
tveggja í senn: alþýðlegt og þó tigulegt. Setningarnar
stuttar, gagnorðar, en þó samstilltar gangi hugsana og
viðburða. Hin föstu tök á efninu, hið skarpa auga fyrir
sérkennileik persónanna, hinn sterki undirstraumur ör-
laganna, er oft bólar á undir eins í upphafi sögunnar, þar
sem persónanna er fyrst getið og þær ættfærðar, og stund-
um birtist í skuggum, er framtíðin kastar á undan sér í
draumum; hin tigna ró, hófsemi og hlutleysi höfundanna,
er sjálfir dyljast bak við tjöldin, en láta mennina birtast
sem á leiksviði, í orðum og athöfnum, hvern með sínu
orðbragði, látæði — jafnvel klæðaburði. Hvergi er þag-
mælskan mælskari, hvergi meiri útsýn milli línanna en í
íslendinga sögum. Slík frásagnarlist hefir ef til vill ekki
síðan sézt í bókmenntum heimsins fyrr en á 19. öld.
Með þessum bókmenntum náði íslenzk tunga svo mikl-
um þroska: auðgi, fjölbreytni, styrk og mjúkleik, að hún
hefir æ síðan verið hin bezta menntalind þjóðarinnar.
Orðafjöldi hennar nú er lágt áætlaður 200 000. En auk
þess er hún geysifrjósöm vegna þess, hve auðvelt er að
mynda ný orð af innlendum stofni, með hljóðvarpi, hljóð-
brigðum, forskeytum, afleiðsluendingum og samsetningu.
Hún er eitt hið hreinasta mál, af því að tiltölulega fá út-
lend orð hafa verið tekin upp. Þess vegna eru orðin svo
gagnsæ, af því að hvert þeirra á sér frændur í málinu, er
bregða ljósi yfir þau. í íslenzku eru engar teljandi mál-
lýzkur og hún hefir breytzt svo lítið að öðru en orðafjölda,
að hver maður getur nú lesið fornbókmenntirnar nálega
jafnauðveldlega og það, sem ritað var í gær. Þetta tigna
mál skapar því sálufélag allra íslendinga, hárra og lágra
í nútíð og fortíð. „Öllum kom það til nokkurs þroska“.
Á bókmenntum þessa andlega blómgunartímabils hefir
hin íslenzka þjóð að miklu leyti lifað síðan. Þær hafa
verið fordæmið, er beindi því, sem síðar var ritað í rétta