Skírnir - 01.01.1943, Page 159

Skírnir Auður og örbirgð í íslenzkri prédikun 157
að vísu ekkert áhlaupaverk, en þess verður samt sem áður
að krefjast, ef réttilega á að dæma og óhlutdrægt. Aðal-
heimildirnar fyrir því, hverju kirkjan heldur fram, eru
auðvitað prédikanir kennimannanna, sem til þess eru sett-
ir, að flytja boðskap Krists og kenningu til almennings,
svo og þær kennslubækur, sem þeir nota neme'ndum kirkj-
unnar til uppfræðingar. Hér mætti og telja fundarsam-
þykktir og yfirlýsingar þinga, erindisbréf biskupa og ann-
að því um líkt. En allar þessar heimildir þarf að nota með
varúð. Flestar fundarsamþykktir eru aðeins niðurstöður,
en skýra lítið tilgang eða röksemdir. Auk þess getur stund-
um viljað svo til, að tillaga komist í gegn á fundi, þótt
hún sýni engan veginn þá afstöðu, sem stofnunin í heild
sinni hefði tekið, ef allir einstaklingar hefðu mátt gera
grein fyrir hugsun sinni. Kennslubækurnar eru samdar af
einstaklingum, og oftast nær notaðar af fjöldanum með
einhverjum athugasemdum eða breytingum. Gildi prédik-
ana sem heimilda fer auðvitað mest eftir því, að þær séu
sem flestar og eftir sem flesta presta frá sama tímabili.
Hér verður reynt að gera nokkra grein fyrir því, hvern-
ig vandamálið um auð og örbirgð er rætt í íslenzkum pré-
dikunum síðastliðin 100 ár eða þar um bil. En ég verð
undir eins að taka fram nokkur atriði í sambandi við heim-
ildir mínar og þau takmörk, sem athugunum mínum voru
sett. Ég hefi aðeins yfirfarið prentaðar prédikanir. Að
vísu er til mikið af ræðuhandritum presta frá eldri og
nýrri tíð í vörzlum þeirra sjálfra eða frænda þeirra og
vina. En það kostar mikla peninga og langan tíma að fá
þessi ræðusöfn til afnota, og þá eigi síðúr að komast yfir
að athuga þau öll. Þýddar ræður hefi ég ekki tekið með,
svo sem Sturms-hugvekjur, Mynsters-hugleiðingar eða bók-
ina „Þitt ríki komi“ eftir svissneska prestinn Leonard
Ragaz, sem var gefin út af Bókmenntafélagi Jafnaðar-
manna.
Það má auðvitað ganga út frá því sem vísu, að mikið
hafi tapazt við það að svo mikið af heimildum, er snerta
íslenzka prédikun, varð ekki tekið með, en grunur minn