Skírnir - 01.01.1943, Qupperneq 209
Skírnir
Ritfregnir
207
öldum og dregur þar fram ýms mikilvæg atriði til skilnings á örlög-
um nýlendunnar.
Hann leiðir líkur að þvi, að nokkur hluti hinna norrænu íbúa
muni ekki hafa dáið út, heldur tekið upp lifnaðarhætti Eskimóa
og blandazt þeim.
Hann sýnir fram á, að verzlun við Grænland hafi fyrr á öldum
verið töluverð og haldizt við, en hún hafi oft verið rekin óleyfilega
í banni konunga, og þess vegna fara litlar sögur af henni. Það hefir
vitnazt, að frá Bristol og öðrum borgum á vesturströnd Englands
hefir verið rekin slík verzlun við Grænland mjög snemma og hún
haldizt við þar lengi. Sögur hafa farið af því, að grænlenzkar af-
urðir voru seldar suður um Norðurálfu allt til Miðjarðarhafsbotna
snemma á miðöldum.
Landfræði og landhagslýsingar voru til ritaðar um landið, svo
að það hefir verið allvel kunnugt mönnum á miðöldunum um alla
Norðurálfu. Kaþólska kirkjan þekkti allvel staðhætti þar, en átti í
erfiðleikum að heimta tíund þaðan, og var svo komið í lok 15. ald-
ar, að páfi skrifaði biskupunum á Hólum og í Skálholti og fól þeim
að heimta kirkjuskattinn í Grænlandi og hafa umsjón með kirkj-
unni þar, sökum þess, hve erfiðlega það hefði gengið bæði frá
Þýzkalandi og Noregi.
En svo bregður undarlega við. Árið 1492 fann Columbus
Ameríku og olli það mikilli togstreitu í milliríkjamálum stórveld-
anna, sem þá voru, Spánar og Portúgals. Páfastóllinn studdi kröfur
Spánar til eignarhalds á löndunum vestanhafs, og þá þurfti m. a.
að færa sönnur á, að lönd þessi væru öll óþekkt áður. Varð það til
þess, að þekkingin um Grænland og Norður-Ameríku hvarf svo
rækilega og sambandið við Grænland beið þann hnekki, að áður en
mörg ár liðu var farið að draga í efa, hvort þessar sagnir um fund
Vínlands væru réttar, og svo kom að lokum, að þótt Vínland og
Grænland kynnu að hafa verið þekkt endur fyrir löngu, þá höfðu
þau týnzt aftur og orðið hefði að gera nýja leiðangra til að nema
Grænland að nýju, enda var þá norræna nýlendan útdauð.
Dregur höf. þarna upp mynd af stórkostlegum harmleik, er til
var stofnað af valdhöfum þeirra tíma, og mjög fróðlegt er að kynn-
ast og einkennilegt að hugsa sér, hvernig orðið hefði, ef vitneskja
sú, er fengin var, hefði fengið að haldast og þróast.
Höfundur færir mörg og veigamikil rök fyrir máli sínu. Hér eru
, eigi tök á að bera saman heimildimar, og vafalaust má enn finna
fleiri gögn til stuðnings máli þessu við aukna eftirgrennslan og
rannsókn á staðháttum.
Að síðustu lýsir höfundur stjórnarfari og menningu í Grænlandi
nú á timum og lýkur lofsorði miklu á stjórn Dana, er hafi tekizt
að mennta Grænlendinga og viðhalda kynstofni þeirra. Gerir hann