Andvari - 01.01.1988, Page 159

andvari
„LAND MÍNS FÖÐUR“
157
Sá, sem séð hefur íslenska Jónsmessunótt verða að dýrlegum degi, eins-og
Jóhannes lýsir í þessu kvæði, hlýtur að fyllast starfsgleði og fögnuði, enda
kemur það glöggt fram í Degi. í Búmannsefni játar skáldið sveitinni, sem fyrst
heyrði til þess, tryggð sína, segist vilja gista hana, þótt hinir velji sér vist ,,í
yztu löndum“, og kveðst þess fullviss í vetrarhríðinni, að sólin muni auka
honum afl með vorinu, þegar hann fari að búa. Og þótt útþráin fái mál í
Draumórum og kvæðinu Við hafið, liggja allar leiðir heim að lokum. í ljóðinu
Úr víkingi fetar skáldið í spor fornra víkinga, sem gist hafa suðlægar slóðir í
von um fé og frama, en niðurlagið er svona:
Sólrík eru Suðurlönd, —
sé ég eftir þeim.
Fegri er þó íslands strönd.
— Augun mæna heim.
Runhenda íslenzkra vormanna er eggjunarljóð í þjóðlegum anda, fullt af
trú á landið og vernd hins hæsta, en fremur innantómt og áhrifalítið. Miklu
meira og voldugra ættjarðarljóð er Sú öld var stór, þar sem hvatt er til
glæstara þjóðlífs undir merki kristins siðar og norræns hetjuanda.
En þótt kenndir skáldsins og minningar, land þess og þjóð, væru rauði
þráðurinn í annarri bók Jóhannesar, geymdi hún jafnframt merkilegan vitn-
isburð um þau sinnaskipti hans, sem í vændum voru, í kvæðinu Efég segði þér
allt. I þriðja ljóðasafni sínu, Ég læt sem ég sofi (1932), er hann orðinn
sannfærður sósíalisti og lýsir í fyrsta kvæði bókarinnar þeirri breytingu, sem
orðin er á viðhorfum hans og skáldskap í dökknandi skugga kreppu og
atvinnuleysis.
Nú yrkir Jóhannes baráttu- og hvatningarljóð, trúir á æskuna og vorið, lýsir
högum og lífskjörum alþýðufólks af djúpri samúð og skilningi í mörgum
Ijóðum, sem einkennast af ádeilu og baráttuvilja. Þetta á einnig við um fjórðu
bók Jóhannesar, Samt mun ég vaka (1935). Þriðja ljóðasafn hans sýndi, að
sveitin var ekki lengur eini vettvangur hans, enda fluttist hann til Reykjavíkur
sama árið og bókin kom út.
Jafnframt varð æ gleggra með hverri nýrri bók, hve land og þjóð voru
óaðskiljanleg í vitund hans og torvelt að greina sundur einstaka efnisþætti í
Ijóðunum, sem lengst af voru borin uppi af félagslegum viðhorfum skáldsins
°g sannfæringu og þáðu ljós sitt og skugga frá hugarástandi þess á hverjum
tíma.
II
Til eru mörg skáld — einnig baráttuskáld, sem ort hafa náttúrulýrik og
vegsamað land sitt með „kínverskri aðferð“ án þess að ljóð þeirra virðist eiga
sér annan tilgang en skynjun og dýrkun fegurðar. Gildi þeirra er fólgið í