Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Blaðsíða 105

XV VISINDARAÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
að ofangreint námskeið sem miðar að því að draga úr streitu og
einkennum sálrænnar vanlíður sé gagnlegt fyrir konur í háskólanámi,
en niðurstöðum verður nánar lýst í veggspjaldi.
V 70 Samkynhneigðir ungiingar og félagslegir erfiðleikar
Ársæll Már Arnarsson, Þóroddur Bjarnason, Sigrún Sveinbjörnsdóttir, Andrea
Hjálmsdóttir
Rannsóknarsetur forvama HA
aarnarsson@unak. is
Inngangur: Markmið rannsóknarinnar var að meta algengi félagslegra
erfiðleika meðal samkynhneigðra unglinga á íslandi. Rannsóknin byggir
á gögnum úr íslenska hluta HBSC-rannsóknarinnar (Health Behaviours
in School-Aged Children) á heilsu og lífskjörum skólabarna sem er
framkvæmd á fjögurra ára fresti með tilstyrk Alþjóðaheilbrigðisstofnu
narinnar (WHO).
Efniviður og aðferðir: Spurningalistar voru lagðir fyrir helming allra
nemenda í tlunda bekk í febrúar 2006. Svör fengust frá 1984 nemendum
og var svarhlutfall 88%.
Niðurstöður: Niðurstöður voru að 2% stráka og 1% stelpna í 10. bekk
höfðu átt í kynferðislegu sambandi við einstakling af sama kyni. Þessir
unglingar voru miklu mun líklegri en aðrir til að verða fyrir einelti,
líkamlegu ofbeldi og kynferðislegu áreiti. Stelpur sem sofið höfðu
hjá öðrum stelpum voru þannig ríflega sjöfalt líklegri til þess að hafa
verið lagðar í einelti með uppnefnum en aðrar stelpur, fimmfalt líklegri
til að hafa verið lamdar og sexfalt líklegri til að hafa verið áreittar
kynferðislega. Strákar sem sofið höfðu hjá öðrum strákum voru ríflega
fimmfalt líklegri en aðrir strákar til að hafa verið skildir útundan, sjöfalt
líklegri til að hafa verið lamdir og sextánfalt líklegri til að hafa verið
áreittir kynferðislega. Sambærilegur munur á tíðni eineltis kom ekki
fram hjá nemendum sem sofið höfðu hjá einhverjum af gagnstæðu kyni.
Lífsánægja þeirra var marktækt minni en jafnaldra þeirra og mun meiri
líkur voru á að þau notuðu áfengi, tóbak og fíkniefni.
Alyktanir: Þrátt fyrir að almennt hafi viðhorf gagnvart samkynhneigðum
breyst til batnaðar á undanförnum árum er augljóst að samkynhneigðir
unglingar eiga verulega undir högg að sækja.
V 71 Auðveldar tákn með tali nám? Samanburður á námi með
annars vegar tali og hins vegar tákn með tali
Kolbrún Ingibjörg Jónsdóttir', Hugrún Vignisdóttir1, Atli Freyr Magnússon2,
Zuilma Gabríela Sigurðardóttir1
'Sálfræðideild HÍ, 2Greiningar- og ráðgjafarstöð ríkisins
zuilma@hl.is
Inngangur: Tákn með tali (TMT) er óhefðbundin tjáskiptaleið. Algengt
er að nota hana við kennslu barna með þroskafrávik. Tilgangur
rannsóknarinnar var að kanna hvort TMT auðveldi bömum að skilja
fyrirmæli og kanna hvort svörun þeirra væri undir stjórn munnlega
hluta fyrirmælanna, táknanna eða beggja.
Efniviður og aðferðir: Þrjú 10 ára gömul börn með Downs heilkenni
tóku þátt í rannsókninni. Kannað var hvort þau væru fljótari að læra að
benda á mismunandi myndir eftir því hvort fyrirmælin voru munnleg
eða TMT. Við matið var notast við einstaklingsrannsóknarsnið sem
nefnist breytilegt inngripssnið (altemating treatment design). Þá voru
aðferðirnar tvær, TMT og tal, kenndar samtímis en skipt á milli á semi-
tilviljanakenndan hátt þannig að sama aðferðin var ekki notuð oftar en
tvisvar í röð. Villulaust nám var notað í upphafi, rétt svörun var stýrð
samtímis fyrirmælum. Ef nemendur höfðu lært að þekkja í sundur
myndir með TMT var athugað hvort þau fylgdust með munnlega hluta
fyrirmælanna, táknunum eða báðu. Þetta var endurtekið í seinni hluta
rannsóknarinnar með nýjum myndum.
Niðurstöður: Niðurstöðurnar voru mismunandi, fyrsti þátttakandinn
lærði aðeins aðgreiningu milli fána með TMT. Annar þátttakandinn var
fljótari að læra aðgreininguna með TMT f fyrri hlutanum en munnlegum
fyrirmælum í seinni hlutanum. Þriðji þátttakandinn lærði síðan aðeins
aðgreiningu þegar fyrirmæli voru munnleg. Niðurstöður prófana á
áreitastjóm gáfu svo til kynna að hegðun barnanna væri undir stjórn
munnlega hluta fyrirmælanna.
Alyktanir: Þetta gefur því til kynna að tákn með tali henti ekki öllum og
að kanna þurfi kerfisbundið hvort tiltekin kennsluaðferð auðveldi barni
með þroskafrávik nám og að skilja fyrirmæli áður valið er hvaða leið er
farin í tjáskiptaþjálfun.
V 72 Algengi geðraskana hjá nýlega greindum
krabbameinssjúklingum á Landspítala
Margrét Ingvarsdóttir1, Helgi Sigurðsson3'4, Sigurður Örn Hektorsson5, Hrefna
Magnúsdóttir4, Snorri Ingimarsson6, Eiríkur Örn Arnarson2-’
’Kaupmannahafnarhásknla, ’sálfræðiþjónustu Landspítala, ’læknadeild HÍ, 4krabbameinsdeild
Landspítala, 5geðsviði Landspítala, 'sálfstætt starfandi geð- og krabbameinslækni
margretin@gmail.com
Inngangur: Tilgangur rannsóknarinnar er að kanna líðan og algengi
geðraskana meðal kvenna sem nýlega hafa greinst með krabbamein í
brjósti. Jafnfram er lagt mat á gildi staðlaðra mælitækja við skimun fyrir
þessum álagsþáttum.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur eru 31 kona sem nýlega höfðu
greinst með brjóstakrabbamein. Öllum konum yngri en 75 ára
(mt.=53 ár), sem undirgengust fleygskurð á rannsóknartímabilinu
var boðin þátttaka. Svarhlutfall var 73,5%. Andleg líðan var metin
með spurningalistum og geðgreiningarviðtalinu The Composite
International Diagnostic Interview (CIDI). Mælingar fóru fram við
greiningu krabbameinsins og aftur sex til átta vikum seinna.
Niðurstöður: Marktækur munur kom fram á meðaltali kvíðaskors
Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) (Z= -3,025, p<0,01) og
var lægra sex til átta vikum eftir greiningu.
Á Impact of Event Scale (IES) mældist marktækur munur á meðaltali
heildarskors (Z= -2,521, p<0,05) og var hærra sex til átta vikum eftir
greiningu. Áleitni hugsana (invasion) mældist marktækt hærri sex
til átta vikum eftir greiningu á undirkvarða IES. Niðurstöður CIDI
sýna að 20% þátttakenda uppfylltu greiningarskilmerki geðsjúkdóms
undanfarinn mánuð samkvæmt ICD-10 og voru þau líkamsverkjaröskun
(somatoform pain disorder), sértæk fælni, almennur kvíði, aðrar
tegundir kvíða og tóbaksfíkn. Lífalgengi geðraskana samkvæmt CIDI
reyndist vera 24%. Algengustu greiningar voru tóbaksnotkun 48%, fælni
16%, aðrar tegundir kvíða 16%, þunglyndi 12%, líkamsverkjaröskun
12%, átraskanir 4% og áfengismisnotkun 4%.
Ályktanir: Fjöldi greindra gefur til kynna að þörf sé á að skima
fyrir andlegri líðan og spurningalistamir virðast henta vel til þess.
Niðurstöður CIDI gefa til kynna að röskun á geðslagi sé algengari en í
almennu þýði.
LÆKNAblaðið 2011/97 105