Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Blaðsíða 132

XV VISINDARAÐSTEFNA Hl
FYLGIRIT 66
á milli stærðar kirtils og magns ytri sníkjudýra.
Efniviður og aðferðir: Haust hvert frá 2006 hefur 100 rjúpum
verið safnað í Þingeyjarsýslum; 60 ungum og 40 fullorðnum, jöfn
kynjahlutföll. Fuglarnir voru krufðir og ýmis mál tekin sem lýstu stærð
þeirra. Fitukirtillinn var veginn og fitan einangruð. Samanburðarhæf
gögn eru til um magn og tegundasamsetningu ytri sníkjudýra (10 teg.)
hvers fugls.
Niðurstöður: Marktæk tengsl voru á milli stærðar fugls og kirtils.
Til leiðréttingar var reiknaður FK-stuðull, það er leifin úr línulegri
aðhvarfsgreiningu stærðar fugls og þyngdar kirtils. FK sýnir
hversu mikið kirtilþyngd (g) hvers fugls víkur frá staðalfuglinum.
Fjölbreytugreining á tengslum FK við aldur, kyn og söfnunarár gaf
marktækan mun á stuðlinum milli ára. Ennfremur kom fram marktæk
mögnun á milli ára, aldurs og kyns fugla. Bæði FK og þyngd fitukirtils
sýndu marktæk neikvæð tengsl við eina tegund sníkudýra, naglúsina
Amyrsidea lagopi.
Ályktanir: Vistfræðingar hafa notað þyngd fitukirtils sem mælikvarða á
virkni hans og getu til að hemja sníkjudýr. Rannsóknin sýnir að þyngd
kirtils er háð stærð fugls. Ennfremur að FK-stuðullinn sýnir marktækar
breytingar á milli ára. Lítil tengsl ytri sníkjudýra við þyngd kirtils og
FK benda til þess að aðrir þættir skipti rjúpuna meira máli til að verjast
óværu.
V 155 Svefn vaktavinnufólks á íslensku sumri
Eva María Guðmundsdóttir, Björg Þorleifsdóttir
Lífeðlisfræðistofnun, Læknadeild HÍ
btho@hi.is
Inngangur: Svefn og vaka fylgja dægursveiflum, knúnum af lífsklukku
sem dagsbirtan stillir. Hjá manninum er kjörtími svefns að nóttu, þegar
birtu bregður.
Þekkt er að þeir sem vinna næturvaktir kljást við togstreitu sem skapast
vegna ósamræmis á vinnutíma og innri klukku og svefn þeirra skerðist
miðað við dagvinnufólk. f þessari rannsókn var kannað hvort munur
sé á svefni og dægursveiflum hjá hjúkrunarfræðingum sem ganga
næturvaktir (nv) og þeim sem vinna dagvaktir (dv). Rannsóknin fór
fram í kringum sumarsólstöður, þegar sólargangur var hvað lengstur
(19-21 klst.).
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 23 starfandi hjúkrunar-
fræðingar, af þeim unnu 12 á daginn, en 11 unnu að hluta til næturvaktir.
Meðalaldur var 37,0±8,3 ár og meðalstarfshlutfall 89,1±14,1%, áþekkt
innan hópa. Virknimælir (Actiwatch®) á úlnliði skráði hreyfivirkni
í sjö sólarhringa. Þátttakendur héldu svefnskrá og svöruðu tveimur
spumingalistum, annars vegar um svefngæði (PSQI) og hins vegar um
kjörvirknitíma (Horne-Östberg).
Niðurstöður: Næturvinnufólk sefur marktækt skemur yfir vikuna (nv:
39,4±7,4 vs. dv: 46,29±4,2 klst.; p=0,018) en bætir svefnskerðinguna
upp með lúrum (p=0,024). Stöðugleiki dægursveifla var lítill hjá
báðum hópum en þó marktækt meiri hjá dagvinnuhópnum (p=0,005).
Svefngæði næturvinnuhópsins er mærktækt verri en hinna á
vinnudögum (p=0,007) en ekki á frídögum. í dagvinnuhópnum höfðu
flestir kjörvirknitíma að morgni en enginn innan næturvinnuhóps en
þar var einn með hann seint að kvöldi.
Alyktanir: Þeir sem vinna næturvinnu hafa styttri aðalsvefntíma en
dagvinnufólk, en bæta þá skerðingu upp með því að leggja sig. Enginn
munur var á milli hópanna tveggja í heildarsvefni yfir vikutíma.
Áhugavert væri að endurtaka rannsóknina um hávetur þegar dagur er
hvað stystur.
V 156 Áhrif árstíða, aldurs og vikudaga á dægursveiflur og svefn
kvenna
Ema Svanhvít Sveinsdóttir, Björg Þorleifsdóttir
Lífeðlisfræðistofnun, læknadeild HÍ
btho@hi.is
Inngangur: Dægursveiflum svefns og vöku er stýrt af lífsklukkunni
í undirstúku heilans. Birtan er sterkasti umhverfisþátturinn sem
stillir þessa innri klukku til samræmis við staðartíma. Melatónín,
framleitt í heilaköngli þegar birtu gætir ekki, gegnir lykilhlutverki til
að miðla upplýsingum til frumna líkamans um sólarganginn. I þessari
forrannsókn var kannað hvort árstíðabundnar breytingar á ljóslotulengd
hefðu áhrif á dægursveiflur og ýmsa svefnþætti. Rannsóknin fór annars
vegar fram um hásumar (dagsbirta í 19-20 klst.) og hins vegar hávetur
(dagsbirta í 4-5 klst.).
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 11 heilbrigðar konur, sem
unnu reglubundna dagvinnu eða voru í dagskóla. Þær skiptust í eldri
og yngri aldurshópa (54,8±4,5 ár á móti 24,6±2,9 ár). Virknimælir
(Actiwatch0) á úlnliði skráði hreyfivirkni í sjö sólarhringa. Þátttakendur
héldu svefnskrá og svöruðu spumingalista um kjörvirknitíma (Horne-
Östberg).
Niðurstöður: Lítill munur reyndist vera á mældum svefnþáttum og
dægursveiflum milli árstíma, þó vakna einstaklingar seinna á vetuma
en sumrin (p=0,003). Eldri hópurinn sýndi marktækt meiri stöðugleika
dægursveiflna (p=0,032) en sá yngri. Marktækur munur á svefnþáttum
yfir alla daga er á milli aldurshópa, yngri konurnar fara seinna að sofa
og vakna seinna en þær eldri (p<0,03). Seinkun verður á dægursveiflum
um helgar hjá báðum aldurshópum, þeir bæði sofna og vakna seinna
(p=0,012; p=0,000). Svefnlengdin var marktækt lengri um helgar
(p=0,001).
Ályktanir: Árstíðabundið birtumagn í umhverfi einstaklingsins hefur
ekki áhrif á svefnþætti þá sem mældir voru. Minni stöðugleiki var á
dægursveiflum hjá yngri konunum og vísbendingar eru um að þær hafi
seinkaða dægursveiflu. Hjá báðum aldurshópum breytist svefnmynstur
um helgar, þegar ytri tímamerki veikjast.
V 157 Tólf ára nýgengi flögnunarheilkennis í
Reykjavíkuraugnrannsókninni
Ársæll Amarsson'-, Friðbert Jónasson2, Kariim Damji3, Þórður Sverrisson2,
Kazayuki Sasaki4, Hiroshi Sasaki4
'Taugavísindum HA, \augndeild Landspítala, !Dept. of Ophthalmology University of Alberta,
Kanada, 4Dept. of Ophthalmology Kanazawa Medical University, Japan
aamarsson@unak.is
Inngangur: Fyrri rannsóknir okkar hafa sýnt fram á mjög hátt algengi
og fimm ára nýgengi flögnunarheilkennis (exfoliation syndrome -
XFS) meðal Islendinga. Helsta markmið þessarar rannsóknar var
að fylgja á eftir hópi íslendinga 50 ára og eldri, í 12 ár og skoða
nýgengi heilkennisins á tímabilinu. Auk þess vildum við meta gæði
greiningarskilmerkja.
Efniviður og aðferðir: Grunnlínuskoðun var framkvæmd í september
og október 1996, þegar skoðað var slembiúrtak Reykvíkinga 50 ára og
eldri. I úrtakinu voru 6,4% þýðisins. Alls tóku 1045 einstaklingar þátt;
461 karl og 584 konur, sem jafngildir 75,8% svarhlutfalli. Alls komu 573
þátttakendur (71,5% eftirlifenda) í 12 ára eftirfylgni árið 2008. í báðum
132 LÆKNAblaðið 2011/97