Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Side 85

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA H í
F Y L G 1 R I T 6 6
sjúkdómum eða sjúkdómsframvindu, þar sem sérhæfð vefjagenatjáning
getur breyst í sjúkum vef.
V 7 Áhrif kítíns á tjáningu kítínasa og kítínasa líkra gena í
mónócýtum og makrófögum
Bjami Þór Sigurðsson* 1, Jón M. Einarsson2, Ólafur E. Sigurjónsson34, Pétur H.
Petersen1, Jóhannes Gíslason2, Finnbogi R. Þormóðsson1
1 Rannsóknastofu í líffærafræði HÍ, ^Genís ehf., 3Blóðbankanum, 4tækni- og verkfræðideild HR
bths2@hi.is
Inngangur: Kítínasar og kítínasalík prótein eru hluti af ósérhæfða
ónæmiskerfinu. í manni eru tveir virkir kítínasar (chitotriosidase
(CHITl) og AMCase), sem kljúfa kítín og fjórir óvirkir kítínasar (þar á
meðal YKL-39 og YKL-40) sem binda kítín en kljúfa það ekki. Tengsl
hafa fundist milli tjáningar þessara próteina og ýmissa sjúkdóma.
Aukin tjáning á YKL-39 finnst í slitgigt og á YKL-40 í ýmsum öðrum
bólgusjúkdómum og eru makrófagar oft taldir uppruni þess. Fyrirtækið
Genís hefur þróað kítín fásykrur (T-ChOS™) sem bindast þessum
próteinum og hindra þau mögulega. Athuguð var magnbundin
genatjáning virks kítínasa og tveggja óvirkra kítínasa (YKL-39 og YKL-
40) í THP-1 frumulínunni við umbreytingu mónócýta í makrófaga og
hvort kítín fásykrur hafi áhrif á þessa tjáningu.
Efniviður og aðferðir: THP-1 frumulínu var viðhaldið £ rækt með
DMEM:F12 æti með 10% FBS, 100 U/ 100 pg P/S per ml (Gibco).
Frumur voru meðhöndlaðar með 6,18 ng/ml PMA (Sigma) og 100
Hg/ml T-ChOS (Genís). RNA var einangrað með RNeasy (Qiagen) og
cDNA búið til með revertAid (Fermentas) með oligo(dT)18 primerum.
Rauntíma PCR var framkvæmt með TaqMan (ABI) aðferð.
Niðurstöður: Við umbreytingu mónócýta í makrófaga með PMA
jókst tjáning á bæði CHITl og YKL-40 en YKL-39 tjáningin minnkaði.
T-ChOS hafði lítil áhrif á tjáningu CHITl og YKL-40 en talsverð áhrif til
minnkunar á tjáningu YKL-39.
Ályktanir: T-ChOS hefur ekki áhrif á sérhæfingu en lækkun á YKL-39
gæti bent til sértækra áhrifa T-ChOS á tjáningu þessa gens.
Þakkir: Verkefnið er styrkt af Rannís.
V 8 Eru utangenaerfðir að verki í arfgengri heilablæðingu?
Astríður Pálsdóttir1, Birkir Þór Bragason1, Gustav Östner1-3, Björn Þór
Aðalsteinsson1, Ásbjörg Ósk Snorradóttir1, Elías Ólafsson2
‘Tilraunastöð HÍ að Keldum, 2taugalækningadeild Landspítala, 3Dept. of Clinical Chemistry
and Pharmacology háskólasjúkrahúsinu í Lundi
asthpal@hi.is
Inngangur: Arfgeng heilablæðing (Hereditary cystatin C amyloid
angiopathy) er séríslenskur erfðasjúkdómur sem erfist ríkjandi á
ókynbundin hátt og stafar af stökkbreytingu í cyststin C geninu
(L68Q). Stökkbreytta próteinið hleðst upp sem mýlildi (amyloid)
1 heilaslagæðum arfbera, sem leiðir til rofnunar á æðum og
heilablæðinga. Nú á dögum lifa arfberar að meðaltali rúmlega 30 ár.
Nýlegar niðurstöður okkar benda til að mikil bandvefsuppsöfnun eigi
sér stað í heilaslagæðum sjúklinga. Þetta sést með Masson-Trichrome
vefjalitunum og ónæmislitunum gegn kollagenum. Ættrakning á
heilblæðarafjölskyldum sýndi að fyrir 200 árum lifðu arfberar eðlilega
®vilengd, sem bendir til að sýnd stökkbreytingarinnar var lág eða engin.
Á 19. öldinni (upp úr 1820) fór ævilengd arfbera (miðað við viðmið)
hratt lækkandi uns nútímagildum var náð í kringum aldamótin 1900.
Á sama tíma komu fram mæðraáhrif sem lýstu sér í því að þeir sem
erfðu genið frá mæðrum lifðu 9,4 árum skemur en hinir sem fengu það
fá feðrum.
Efniviður og aðferðir: Microarrays (NimbleGen) rannsókn var notuð
til þess að meta genavirkni í ræktuðum húðbandvefsfrumum arfbera
miðað við viðmiðunarfrumur.
Niðurstöður: Við fundum mikinn mun á genavirkni þegar frumur
arfbera eru bornar saman við frumur viðmiðunareinstaklinga.
Niðurstöður voru sannreyndar með rauntíma PCR. Niðurstöður benda
til þess að vöðvatrefjakímfrumur (myofibroblasts) séu í ræktum arfbera
en ekki í viðmiðum. Vöðvatrefjakímfrumur eru viðgerðarfrumur sem
eru af ýmsum uppruna. Óvænt sáum við mikinn mun á genatjáningu
gena sem eru undir stjórn utangenaerfða (epigenetics) en einnig var
munur á tjáningu próteina sem stýra utangenaerfðum.
Ályktanir: Utangenaerfðir eru skilgreindar sem breytingar í genastjórn
sem ekki eru breytingar í sjálfu erfðaerfninu. Histón deacetýlasa ensím
fjarlægja acetýlhópa af histónum sem venjulega leiðir til þöggunar gena
sem histónar tengjast á.
Histón deacetýlasa ensíma latar geta komið £ veg fyrir sérhæfingu frumna
yfir £ vöðvatrefjakfmfrumur og minnkað bandvefsmyndun. Þessir latar
geta meðal annars komið úr fæðu og valdið umhverfisáhrifum.
V 9 Arfgerðir vefjaflokkasameinda í lófakreppusjúkdómi
Þorbjörn Jónsson1, Kristján G. Guðmundsson2, Kristjana Bjarnadóttir1, ína B.
Hjálmarsdóttir1, Sveinn Guðmundsson1, Reynir Amgrímsson3
‘Blóðbankanum, 2Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins í Glæsibæ, 3lífefna- og
sameindalíffræðisviði læknadeildar ogerfða- og sameindalæknisfræðideild Landspítala
thorbjorQlandspitali. is
Inngangur: Lófakreppusjúkdómur (Dupuytren's disease, Dupu-
ytren's contracture) einkennist af myndun á bandvefshnútum og
bandvefsstrengjum í lófum. Með tímanum kreppast einn eða fleiri
fingur með tilheyrandi skerðingu á hreyfigetu fingranna. Lófakreppa er
oft ættlæg og er tiltölulega algeng £ Norður-Evrópu. Ýmsir áhættuþættir
eru þekktir svo sem reykingar, mikil áfengisneysla, flogaveiki, sykursýki
og erfiðisvinna. Markmið rannsóknarinnar var að kanna HLA (human
Ieukocyte antigens) arfgerðir hjá lófakreppusjúklingum á fslandi og
kanna hvort tengsl væru við alvarleika eða útbreiðslu sjúkdómsins.
Efniviður og aðferðir: EDTA blóðsýnum var safnað úr 172 karlmönnum
sem þátt tóku £ framvirkri rannsókn á lófakreppusjúkdómi. Af þeim var
121 með einkenni sjúkdómsins en 51 var einkennalaus. Sjúkdómurinn
var stigaður með tilliti til alvarleika í stig 1 og stig 2. Arfgerð HLA-
DRBlvar greind með hefðbundinni kjamsýrumögnun (SSP low
resolution aðferð frá Invitrogen).
Niðurstöður: Af lófakreppusjúklingunum voru 72 einungis með
bandvefsstrengi eða hnúta £ lófum (stig 1) en 49 voru með kreppta fingur
eða höfðu gengist undir skurðaðgerð (stig 2). Tíðni HLA-DRBl’01
var marktækt aukin hjá lófakreppusjúklingunum borið saman við
einkennalausa (OR=3,22 ; 95% CI=l,06-9,75; P= 0,03).
Ályktanir: Marktæk tengsl fundust milli vefjaflokkasameinda og
lófakreppusjúkdóms. Niðurstöðurnar benda til þess að einstaklingar með
HLA-DRB1*01 arfgerð séu í aukinni áhættu á að fá lófakreppusjúkdóm.
LÆKNAblaðið 2011/97 85