Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Blaðsíða 92

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
iðrasýkinga vegna þess að flest saursýni eru rannsökuð með tilliti
til baktería eingöngu. Þessi rannsókn veitir fyrstu upplýsingar um
innbyrðis hlutfall sýkla í greindum tilfellum hér á landi, og er búist við
að niðurstöður muni nýtast læknum við val á þjónusturannsóknum.
Rannsóknin leiddi til endurbóta á sýklafræðideild Landspítala;
nú er leitað að Cryptosporidium í öllum saursýnum sem send eru í
sníkjudýrannsókn, en áður þurfti að panta leitina sérstaklega.
V 29 Lýs og mítlar á íslenskum nautgripum
Matthías Eydal, Sigurður H. Richter
Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum
meydai@hi.is
Inngangur: Erlendis er þekkt að ytri sníkjudýr á nautgripum geta haft
veruleg áhrif á heilbrigði gripanna, afurðagetu og gæði húða. Hér á landi
er naglúsin Bovicola bovis vel þekkt, soglúsin Solenopotes capillatus hefur
fundist stöku sinnum en aðrar tegundir ekki. Markmiðið var að leita
nánar að ytri sníkjudýrum, kanna tíðni þeirra á búum, sýkingartíðni,
staðsetningu á gripunum og tengsl við sjúkdómseinkenni.
Efniviður og aðferðir: Kembd voru fimm ákveðin svæði á fimm kúm og
fimm kálfum frá 10 búum, alls 100 gripum.Við slátrun voru fimm
húðsýni tekin á ákveðnum stöðum af allt að þremur geldneytum og
þremur kúm frá hverjum 10 búa, alls 55 gripum. Bú voru valin af
handahófi á Suðvesturlandi.
Niðurstöður: Við kembingu fundust lýs á sjö af 10 búum. Á fimm búum
fundust naglýs og á fjórum búum soglýs. Báðar tegundir fundust á
tveimur búanna. Naglúsin fannst á 28% kálfanna og 2% kúnna. Soglúsin
fannst á 16% kálfa og á 2% kúa. Naglúsin fannst oftast á lend/baki en
sjaldnar á haus, hálsi og hala og ekki á framfæti. Soglúsin fannst oftast á
hálsi, haus og framfæti en sjaldnar á lend/baki og hala. Fjöldi lúsa virtist
yfirleitt lítill og eigendur ekki þess áskynja að gripir þeirra væru lúsugir.
Minniháttar ummerkja, sem tengja mætti lúsasýkingum, varð vart á
húð þriggja kálfa og tveggja kúa. í húðsýnum fannst hársekkjamítillinn
Demodex bovis af hálsi á einum grip. Ekki voru sjáanleg ummerki um
húðbreytingar af völdum mítla.
Ályktanir: Naglúsin B. bovis reyndist álíka algeng og í nágrannalöndum
okkar en soglúsin S. capillatus mun algengari. Aftur á móti finnast
fleiri tegundir soglúsa í nágrannalöndunum. Mítillinn D. bovis hefur
ekki fundist áður hér á landi. Líklegt er að hann sé algengari en
þessi rannsókn gefur til kynna, því húðsýnin voru lítil og hann er
hnappdreifður. Aðrar mítlategundir sem hafa fundist á nautgripum í
nágrannalöndunum, fundust ekki.
V 30 ífarandi sýkingar af völdum streptókokka af flokki B í
fullorðnum á íslandi 1975-2009
Cecilia Elsa Línudóttir1, Helga Erlendsdóttir'-2, Magnús Gottfreðsson
’Læknadeild HÍ, 2sýklafræðideild, 3smitsjúkdómadeild Landspítala
magnusgo@landspltali.is
Inngangur: ífarandi sýkingar vegna streptókokka af flokki B (Group B
streptococcus, GBS) í fullorðnum hafa aukist síðustu þrjá áratugina og
eru orðnar verulegt heilbrigðisvandamál. Markmið þessarar rannsóknar
er að safna klínískum upplýsingum og lýsa klínískum auðkennum
ífarandi GBS sýkinga í fullorðnum yfir 35 ára tímabili á íslandi.
Efniviður og aðferðir: Fyrir lá listi yfir alla fullorðna sjúklinga (>16
ára) með ífarandi GBS sýkingar á landinu öllu á árunum 1975-2009, alls
128 sýkingar. Skráðar voru upplýsingar um einkenni, birtingarmyndir,
92 LÆKNAblaðið 2011/97
heilsufar og aðra sjúkdóma. Alvarleiki sýkinganna var metinn með
APACHE II.
Niðurstöður: Konur voru alls 75, þar af sex barnshafandi, en karlar voru
53. Meðalaldur fullorðinna annarra en barnshafandi kvenna var 65 ár og
dánartíðnin 16% innan 30 daga frá greiningu. Við upphaf tímabilsins var
nýgengið 0,62/100.000/ár en 3,38/100.000/ár við lok þess. Aukningin
var mest meðal >65 ára. Alls voru GBS sýkingar í spítalalegu í 17
tilfellum (16.8%). Bakterían ræktaðist úr blóði í 85% tilvika, úr liðvökva í
12% og mænuvökva í 2% tilvika. Algengustu birtingarmyndir voru húð-
og mjúkvefjasýkingar (35%), lið- og beinsýkingar (16%) og blóðsýkingar
án þekkts uppruna (12%). Alvarlegir aðrir sjúkdómar voru til staðar í
öllum þeim 106 tilfellum þar sem upplýsingar um heilsufar lágu fyrir.
Algengustu voru illkynja sjúkdómar (34%), hjartasjúkdómar (28%),
taugasjúkdómar (23%) og sykursýki (19%).
Ályktanir: Mikil aukning hefur orðið á ífarandi sýkingum með GBS í
fullorðnum síðustu þrjá áratugina á íslandi. Ástæður þessarar aukningar
eru ekki að fullu ljósar. Eldra fólk og einstaklingar með langvinna aðra
sjúkdóma eru aðal áhættuhóparnir og dánartíðni er há.
V 31 Um fjölbreytileika sníkjudýra rjúpunnar á íslandi
Ute Stenkewitz12'3, Karl Skímisson2, Ólafur K. Nielsen3
‘Líf- og umhverfisvísindadeild HÍ, 2Tilraunastöð HÍ í meinafræði að Keldum,
3Náttúrufræðistofnun íslands
kartsk@hi.is
Inngangur: Stærð íslenska rjúpustofnsins sveiflast og er sveiflutíminn um
11 ár. Rannsóknir hófust árið 2006 á hugsanlegum tengslum heilbrigðis
fuglanna og stofnsveiflunnar. Hér er fjölbreytni sníkjudýrafánunnar
gerð að umtalsefni, það er tegundir, lífsferlar og hvernig sníkjudýrin
deila líkama rjúpunnar á milli sín.
Efniviður og aðferðir: Árin 2006-2009 var safnað ár hvert 60 ungum og
40 fullorðnum rjúpum í Þingeyjarsýslum, alls 400 fuglum. Leitað hefur
verið skipulega að sníkjudýrum í þessum efniviði, tegundir greindar og
sýkingarmagn metið.
Niðurstöður: Alls hafa fundist 16 tegundir sníkjudýra. Sex eru innri
sníkjudýr: hníslarnir Eimeria muta og Eimeria rjupa; kímfrymillinn
Blastocystis sp.; bandormurinn Passerilepis serpentulus og þráðormarnir
Capillaria caudinflata og Trichostrongylus tenuis. Þráðormurinn T.
tenuis lifir í botnlöngum en hinar tegundirnar í smáþörmum. Tíu
tegundir teljast til ytri sníkudýra: mítlarnir Metamicrolichus islandicus,
Strelkoviacarus holoaspis, Tetraolichus lagopi, Myialges borealis og Mirinovia
lagopus; naglýsnar Coniodes lagopi, Lagopoecus affinis og Amyrsidea lagopi;
lúsflugan Ornithomya chloropus; og flóin Ceratophyllus garei. Sjö þessara
16 sníkjudýra (hmslamir og mítlarnir) voru áður óþekktar tegundir fyrir
vísindin.
Ályktanir: Líkami rjúpunnar er míkrókosmos, athvarf fyrir
fjölbreytilega fánu sníkjudýra. Hver þessara tegunda hefur sínar
sérstöku þarfir varðandi búsetustaði, fæðu og smitleiðir. Glögg dæmi eru
mítlategundirnar, ein þeirra býr milli fana á þekjum handflugfjaðranna,
önnur í dúni á líkama fuglsins, að minnsta kosti ein tegund lifir í húðinni
og önnur inni í fjaðurstöfum. Sumar lifa á vaxi, aðrar á keratíni og enn
aðrar á frumum og vessum hýsilsins. Sumar smitast beint frá fugli til
fugls, aðrar nota lúsfluguna sem ferju milli fugla.
i