Læknablaðið : fylgirit - 01.01.2011, Blaðsíða 19

XV VÍSINDARÁÐSTEFNA HÍ
FYLGIRIT 66
var ekki samband milli makamissis og áhættu á heilabilun (OR 0,91; 95%
Ci 0,64-1,29) og vægri vitrænni skerðingu (OR 0,98; 95% CI 0,73-1,30).
Alyktanir: Fyrstu niðurstöður rannsóknarinnar styðja ekki niðurstöður
fyrri rannsóknar um að makamissir auki áhættuna á vitrænni skerðingu
eða heilabilun.
E 4 Byltur sjúklinga á Landspítala 2005-2009. Einkenni og afleiðingar
Eygló Ingadóttir, Hlíf Guðmundsdóttir
Hjúkrunarfræðideild HÍ, Landspítaia
eygloing@landspitali.is
Inngangur: Byltur sjúklinga eru algengar á bráðasjúkrahúsum og er
tíðni þeirra oft höfð sem mælikvarði á gæði hjúkrunar. Byltur eru til
dæmis eitt alvarlegasta heilbrigðisvandamál aldraðra því þær geta
valdið bráðum áverka, haft langvarandi áhrif á lífsgæði og stuðlað að
ótímabærum dauða.
Efniviður og aðferðir: Unnið var úr eigindlegum og megindlegum
gögnum úr atvikaskráningarkerfi Landspítalans frá 2005 til 2009. Alls
voru 2.578 byltur skráðar á tímabilinu. Þar af var unnið úr gögnum um
1761 sjúkling sem hlotið höfðu 2382 byltur.
Niðurstöður: Skráðum byltum sjúklinga á Landspítala fjölgaði um 332
á tímabilinu, úr 323 árið 2005 í 655 árið 2009. Mest fjölgaði skráðum
byltum um 142 milli áranna 2007-2008 en á því tímabili var sérstakt
byltuvamarátak á spítalanum og því fjölgaði skráningu tilfella til mikilla
muna. Meðalaldur sjúklinga sem hlotið höfðu byltur á sjúkrahúsinu
var 77,2 ár. Því eldri sem sjúklingar voru þeim mun líklegri voru þeir
hl að hljóta byltu. Sjúklingar eldri en 85 ára voru síður líklegir til að fá
averka við byltu en þeir sem yngri voru. Kariar voru líklegri til að detta
en konur og karlar voru líka líklegri til að detta oftar en einu sinni. Meiri
líkur voru á að áttaðir sjúklingar fengju áverka við byltu en þeir sem
oattaðir voru. Sjálfbjarga sjúklingar voru einnig líklegri til að fá áverka
við byltu en þeir sem voru ósjálfbjarga. 35% sjúklinga sem duttu voru á
leið á salerni og þeir voru einnig líklegri til að fá áverka heldur en þeir
sem duttu af öðrum ástæðum. Á næturnar duttu 40% sjúklinga og var
algengasti byltutíminn frá kl. 02:00-04:00.
^lyktanir: Byltutíðni á Landspítala hefur aukist til muna. Engu að síður
er tíðni þeirra minni en á 73 enskum bráðasjúkrahúsum. í erlendum
rannsóknum má sjá, að skráning á byltum eykst þegar áhersla er lögð á
byltuvarnir. Þessi rannsókn bendir til hins sama. Mikilvægt er að reyna
að fyrirbyggja salernistengdar byltur sjúklinga, til dæmis með öruggu
aðgengi og reglulegum salernisferðum. Sjúklingar detta oftast fyrri
hluta nætur. Ástæðuna má líklega rekja til þess að þá séu sjúklingar
undir áhrifum svefnlyfja en rannsóknir hafa sýnt að þau geti leitt til
byltna.
E 5 Staðbundin og heildræn rafleiðnimæling á fitulausum massa til
samanburðar við DXA meðal aldraðra íslendinga
Þórsd aime*'’ Cuðný Geirsdóttir', Atli Amarson1, Pálmi V. Jónsson, Inga
nnsóknastofu j nærtngarfrægj Landspítala, matvæla- og næringarfræðideild HÍ,
oldrunarsviði Landspítala, læknadeild HÍ
a,fons@landspitali.is
lungangur: Markmið rannsóknarinnar var 1) að bera saman mat á
fítulausum massa (FLM) með lófatækri rafleiðnimælingu (HHBIA) við
hefðbundna rafleiðnimælingu (CBIA) og tvíorku beinþéttnimælingu
(DXA) og 2) að þróa jöfnu, sértæka með tilliti til þýðis, til þess að meta
FLM hjá öldruðum íslendingum.
Efniviður og aðferðir: Til staðar voru gögn um FLM meðal 98
heimabúandi, aldraðra íslendinga sem fengin höfðu verið með DXA,
CBIA og HHBIA (aldur =73±5,6 ár, líkamsþyngdarstuððull =28,8±5,2
kg/m2). Þátttakendum var skipt af handahófi í þróunarhóp (n=50) og
prufuhóp (n=48). Jafna til þess að spá fyrir um FLM, sem var sértæk
með tilliti til þýðis, var þróuð út frá CBIA og líkamsmælingum hjá
þróunarhópi og síðan borin saman við aðrar BIA-jöfnur (Deurenberg,
Segal jöfnur, sértækar með tilliti til mælitækis) ásamt mati á FLM með
DXA hjá prufuhópi.
Niðurstöður: Fylgni á milli BIA og DXA var mjög mikil, eða >0,9. Samt
sem aður var meðalmunur til samanburðar við DXA mjög breytilegur en
hann var á bilinu -5,0 kg (Deurenberg) til +2,5 kg (Segal, HHBIA) og +3,3
kg (CBIA). Meðalmunur jöfnunnar, sem var sértæk með tilliti til þýðis,
var minni en 0,1 kg. Staðalfrávik mismunarins var á bilinu 2,6 til 3,3 kg.
Samræmismörk (limits of agreement) BIA aðferðanna voru svipuð og á
bilinu 9,9 og 12,9 kg.
Ályktanir: Meðal aldraðra fslendinga gefa HHBIA og CBIA svipað
mat á FLM þegar notaðar eru jöfnur sem sértækar eru með tilliti til
mælitækis. CBIA veitir möguleika á því að notaðar séu jöfnur sem
sértækar eru með tilliti til þýðis og gefa bestar niðurstöður. Samt sem
áður voru samræmismörk víð og svipuð öllum þeim BIA aðferðum sem
prófaðar voru. Þetta bendir til þess að BIA-greining sé háð ákveðnum
takmörkunum við mat á FLM.
E 6 Þunnt skelbein aðgreinir einstaklinga með mjaðmarbrot frá
óbrotnum hjá báðum kynjum. Öldrunarrannsókn Hjartaverndar
Fjóla Jóhannesdóttir1, Kenneth E.S. Poole2, Jonathan Reeve2, Kristín Siggeirsdóttir3,
Thor Aspelund14, Brynjólfur Mogensen5-6, Brynjólfur Y. Jónsson7, Sigurður
Sigurðsson3, Tamara B. Harris8, Vilmundur G. Guðnason36, Gunnar Sigurðsson3M
'Iðnaðarverkfræði-, vélaverkfræði- og tölvunarfræðideild HÍ, 2læknadeild Cambridge
háskóla Bretlandi, 3Hjartavemd, 4raunvísindadeild HÍ, 5Landspítala,6læknadeild HI,
Tiáskólasjúkrahúsinu Malmö, 8Öldrunarstofnun Bandaríkjanna, Bethesda
fjoiajo@hi.is
Inngangur: Mikilvægi þykktar skelbeins í lærleggshálsi hefur lítið verið
rannsakað með tilliti til áhættu á mjaðmarbrotum. f þessari framsýnu
tilfellaviðmiðuðu rannsókn mátum við þykkt skelbeins á miðjum
lærleggshálsi sem áhættuþátt fyrir mjaðmarbroti hjá eldra fólki.
Efniviður og aðferðir: Allir þátttakendur eru hluti af Öldrunarrannsókn
Hjartaverndar á aldrinum 67-93 (n=4.831). Á eftirfylgni tíma 4,5
ár, höfðu 143 hlotið mjaðmarbrot. Við mátum þykkt skelbeins í
þversniði á miðjum lærleggshálsi út frá sneiðmyndum af mjöðm
í líffærafræðilegum fjórðungum í 143 mjaðmarbrotnum og 298
einstaklingum í viðmiðunarhópi (187 kvk, 111 kk) að viðbættri
heildarbeinþéttni í lærleggshálsi. Mjaðmarbrotin voru flokkuð í 78
lærleggshálsbrot (47 kvk, 31 kk) og 65 brot á lærhnútu (41 kvk, 24 kk) og
var áhættan metin sérstaklega fyrir hvorn flokk.
Niðurstöður: Þykkt skelbeins í efri hluta þversniðs í gegnum miðjan
lærleggsháls hafði hærra forspárgildi um mjaðmarbrot en þykktin í neðri
hluta þess. Mesti munur á skelbeinsþykkt milli brotinna einstaklinga og
óbrotinna var í efri og framanverðum hluta þversniðsins og munurinn
var talsvert meiri hjá karlmönnum en konum. Niðurstöðurnar bentu
einnig til þess að konur og karlmenn brotni við svipaða skelbeinsþykkt.
Þykkt skelbeins metin í efri og framanverðum hluta þversniðs háls
var marktækur stiki um hættuna á broti á lærleggshálsi fyrir bæði
kynin, eftir leiðréttingu fyrir heildarbeinþéttni í Iærleggshálsi. Meðal
karlmanna var skelbeinsþykkt einnig marktækur stiki í að spá fyrir um
LÆKNAblaðið 2011/97 19