Tímarit Máls og menningar - 01.11.1955, Blaðsíða 29

HEIMILDASAFN ATVINNUVEGANNA
gömlum verzlunarbókum Höfðakaup-
staðar hafi verið tekin gröf, þeim
fleygt þar í og síðan mokað yfir.
Ég efast ekki um, að menn séu mér
sammála um það, að nauðsynlegt sé
að hefjast handa um ráðstafanir til
varðveizlu skjalasafna atvinnuveg-
anna. En hverjar eiga þær ráðstafan-
ir að vera ? Og hvað getum við lært í
þessum efnum af reynslu annarra
þj óða ?
Þjóðverjar urðu fyrstir til að taka
þetta mál föstum tökum og varð at-
burður, sem gerðist árið 1902, til þess
að flýta fyrir framkvæmdum. Þá bár-
ust út þær fréttir, að Rotschildarnir í
Frankfurt og Neapel hefðu tortímt
skjalasöfnum sínum vegna geymslu-
leysis, og skömmu síðar fréttist, að
skjalasöfn Rotschildanna í París
hefðu hlotið sömu örlög. En skjala-
söfn þessa gamla og volduga peninga-
firma voru meðal hinna dýrmætustu
heimildagagna um sögu Evrópu.
Við athuganir, sem Þjóðverjar létu
fram fara, kom í ljós, að mjög fá
einkafyrirtæki varðveittu skjalagögn
sín lengur en þau 10 ár, sem bókhalds-
lögin ákváðu; t. d. höfðu aðeins 5
bankar af 100 í Rínarlöndum varð-
veitt gömul viðskiptagögn.
Forustumenn í vísindum og at-
vinnumálum Þjóðverja tóku nú hönd-
um saman um lausn málsins. Þeir
komust að þeirri niðurstöðu, að eina
leiðin til að koma í veg fyrir tortím-
ingu einkaskjalasafna væri að stofna
sérstök heimildasöfn í þágu atvinnu-
veganna.
Að vísu höfðu margir kaupsýslu-
og athafnamenn í iðnaði og öðrum
atvinnugreinum gert sér grein fyrir
því, hve mikilvægt væri að varðveita
skjalasöfn atvinnulífsins, þótt lítið
eða ekkert yrði úr framkvæmdum.
Sumir lögðu árar í bát, þegar er þeim
varð ljóst, hvílíka örðugleika varð-
veizla svo fyrirferðarmikilla skjala-
gagna hlaut að hafa í för með sér, og
tortímdu því öllu, sem þeim var heim-
ilt að tortíma samkvæmt bókhaldslög-
unum. Aðrir tóku þann kostinn að
vinza úr og geyma aðeins nokkurn
hluta skj alagagna sinna, en brast, sem
eðlilegt var, nauðsynleg skilyrði til
þess að meta heimildagildi þeirra.
Mestu skipti þó fyrir framgang
málsins, að þýzkum kaupsýslu- og
athafnamönnum var nú smám saman
farið að skiljast, að þeir gátu, sér að
skaðlausu, veitt fræðimönnum að-
stöðu til þess að kanna skjalasöfn fyr-
irtækja sinna og þannig slegið tvær
flugur í einu höggi, veitt fræðimönn-
um nauðsynleg heimildagögn um
þýzka atvinnusögu og stuðlað um leið
að því að halda á loft minningunni
um sjálfa sig og verk sín. Þýzkum
kaupsýslu- og athafnamönnum var nú
líka farið að verða ljóst, að fræði-
mönnum var mjög óhægt um vik að
kanna skjalasöfn þeirra, þó að þeir
ættu þess kost, vegna þess, hve mörg
þau voru og dreifð víðs vegar um
219