Tímarit Máls og menningar - 01.11.1955, Blaðsíða 142

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sem barði hvítum vængjunum í þekjuna
— og maðurinn gekk áfram sína vegleysu
Island í Ijóðahœtti lýsir ef til vill mestri
formfegurð, og skal aðeins bent á þetta er-
indi:
Sem á þræði blám
silfur skjálfi
líður lind um heiði
en í dal gljár
við utankuli
dögg svöl dýja.
Maður verður úti er einnig með fegurstu
ljóðunum. Gaman er að bera Atómljóð að
handan saman við kvæði sem Jóhannes hef-
ur ort áður út af samtíðaratburðum, og sjá
muninn. Hér er komin yfirsýn annars eðlis
og kvæðið hafið upp í veldi almenns gildis.
Sjödægra er heimurinn eins og skáldinu
birtist hann í skuggsjá síðasta áratugs. Allt
sem almenningur hefur orðið að þola í
kalda stríðinu, undir ógnum atómsprengju
og nýrrar styrjaldar áður en gróin væru sár
hinnar fyrri, allt sem skáldið á þessum tíma
hefur orðið að þola með þjóð sinni er svik-
in var undir erlend yfirráð, ólgar í Sjö-
dægru sem undiralda djúps sársauka. Hún
bregður upp andstæðum myndum varðandi
örlög mannsins eftir því hvora leiðina hann
vill kjósa sér: útrýmingu í styrjöld eða frið.
Kvæðin Nœturróður, Kalt strið, Börn Atl-
antiss og Þula frá Týli eru þar meðal hinna
snjöllustu. Reynsla þessa áratugs hefur orð-
ið skáldinu eldskírn, og þar með er komið
að dýpri skilningi á Sjödægru og breyting-
um þeim sem orðið hafa á kveðskap Jó-
hannesar. 011 hugsun hans hefur skírzt,
mannþekkingin, yfirsýn um allt mannlegt
líf. Hann kemur heilli og sterkari út úr eld-
skírninni, eins og þjóð hans mun gera. Og
undirtónninn í verkinu er þessi: hvernig
sem á þér er níðzt, hversu þungur sem er
þinn róður, þá sýndu hugrekki og tign sem
maður, því að þinn er sigurinn, þín er fram-
tíðin:
Mín fjöll standa
þegar lygin hrynur
mín bláu fjöll
mín hvítu fjöll.
Kr. E. A.
Sagctn af Trístan og ísól
Joseph Bédier samdi eftir
fomum kvæðum. Einar
Ól. Sveinsson íslenzkaði.
Heimskringla. Rvík 1955.
Sagan af Trístan og ísól er einn af hym-
ingarsteinum evrópskra bókmennta. Efnið
er algilt: harmleikur ástar og dauða, þeirr-
ar ástar sem er sterkari en öll lög og loforð,
sterkari en allur mannlegur vilji og að lok-
um sterkari en dauðinn sjálfur. Þessi saga
er hin fyrsta mikla ástarsaga í bókmenntum
Vesturlanda. „Sagan af Trístan og ísól hef-
ur forðum án alls efa byrlað ófáum sálum
lævíslegt eitur, og enn í dag hefur ástar-
drykkurinn vissulega hrifið á ófá hjörtu, ef
til vill leitt þau í gönur, þegar töframaður-
inn sem bruggaði hann hafði magnað hann
ofurmætti tónlistarinnar,“ sagði hinn víð-
frægi franski bókmenntafræðingur Gaston
Paris fyrir hálfri öld. Áhrif sögunnar hafa
ekki aðeins náð til einstakra manna heldur
engu síður til bókmennta margra þjóða öld-
um saman, og harmleikur sögunnar hefur
fengið áhrifameiri mynd í tónlist en títt er
um fomar bækur, þó að Tristan og Isolde
Wagners sé varla lengur eins háskaleg sál-
arró manna og þegar Gaston Paris skrifaði
orðin sem áður var vitnað í.
Örlög þessarar áhrifamiklu sögu hafa orð-
ið þau, að elzta gerð hennar, sú frumsmíð
sem steypti margvíslegu brotasilfri keltn-
eskra arfsagna í listræna heild, hefur glat-
azt með öllu, en til em sagnaljóð og sögur í
332