Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Side 59

Aldrei gerði Kristur sdlu Þórelfi, vorri móður . . .
allt Noregstímabilið. Grímkell notar Olaf lifandi en þó mun betur dauðan
- sáttin sem hann kaupir hjá páfanum í Róm, fyrir fé Ólafs, felst í því að
takist honum að gera dýrling úr konunginum muni kirkjan taka þá báða að
hjarta sér.
Löngu síðar er Sighvatur skáld Þórðarson látinn segja að heiðið upplag
Ólafs Haraldssonar og síðar trúskipti hans hafi orðið til þess að:
. . . hann kunni í aungum vanda utan tvö úrræði, var annað skírn en hitt
morð. Og af sökum barnslegrar fákænsku sinnar varð hann jafnan að hafa
aðra menn sér við hönd, að segja sér hvenær skyldi skíra en hvenær höggva.
En þó hyggju vér að Olafur konúngur hefði þá rétt gert, ef hann hefði í
nokkru efni af sjálfum sér kunnað skil góðs og íls. Og af hans bemskri fram-
ferð í öllum greinum kom það til að eg vorkynda Ólafi Haraldssyni meira en
flestum mönnum og unna honum betur. (414)
En hvorki Grímkell né Sighvatur stjórna Ólafi. Persóna hans lýtur sínum
eigin lögmálum. Tilvitnunin sýnir hins vegar að Sighvatur töfrast af ein-
hverju í fari Ólafs, en að því munum við koma síðar.
Tvisvar er Ólafi lýst í hlutverki pyntingameistarans; báðar lýsingarnar
byggja upp megnan óhug hjá lesanda. Engri þjáningu er lýst fremur en
venja er til í frásögn Islendingasagnanna. Sagt er frá því hvernig pynting-
arnar eru skipulagðar, hverjir eru pyntaðir og hvernig - tónninn er hlut-
laus, óræður; sjónarhornið liggur hjá sögumanni í fyrra sinn (í Kantara-
borg) en hjá liðsmönnum Ólafs og heimamönnum á Hringisakri í seinna
skiptið. Framarlega í báðum atriðunum, á undan pyntingunum, er lýsing á
Ólafi digra - böðlinum með smáu hendurnar.
Það er eitthvað herfilegt við úrdrátt sagnastílsins annars vegar og þess
sem sagt er frá hins vegar þ.e. hvernig „geldingurinn“ Ólafur digri limlestir
aðra karlmenn, umbreytir þeim svo að þeir samsvari sálarástandi hans. Sad-
istinn brýtur annan einstakling til undirgefni og staðfestir þar með rétt
sjálfs sín til valdsins, speglar sig í ósigri fórnarlambsins. En staðfestingin,
viðurkenningin, sem sadistinn fær á þennan hátt hlýtur alltaf að vera fölsk.9
Það eru ekki sjáanlegar breytingar eða þróun á persónu Ólafs í stuttara-
legri lýsingu Gerplu á valdatímabili hans. I Noregi er Ólafur konungurinn,
landsfaðirinn, og hann verður sjálfur faðir. En þessi hlutverk eru aðeins
hlutverk, þau eru tóm, innihaldslaus á meðan Ólafur hefur ekki vald sitt
frá neinum. Hann er frosinn í stöðu sonarins sem þekkir ekki föður sinn.
Hann tengist engum af því að hann er ekkert annað en sú falska viðurkenn-
ing sem hann knýr fram á einn eða annan hátt.
I Kænugarði byrjar persóna Ólafs að þróast frá þeim mynstrum sem við
höfum farið yfir. Mál Kænugarðsbúa er girska - rússneska; enginn skilur
313