Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Qupperneq 66

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1988, Qupperneq 66
Tímarit Máls og menningar 8. Eg lýsi Odipusarflækju sálgreiningarinnar í þessum fleyguðu samtengingum til að undirstrika að samkvæmt Freud er sálarlíf mannsins fleygað, aðgreiningin í kyn- in tvö er síðasti hnúturinn sem hertur er að mótun barnsins í samfélagsveru. Samkvæmt Lacan er málið „Hinn“, eða þriðji „aðilinn", það sem gerir tilurð sjálfsins mögulega. Málið býr manninn til en ekki öfugt. Það er ekki „ég“ en það gerir „mig“ mögulega - verður mín tjáning, mín vitund (ekki dulvitund, hún hefur sitt eigið, annars konar ,,mál“). Málið gerir samskipti möguleg en orðin eru ekki mín, heldur rödd „hins“ í „mér“. Málið er táknkerfi sem er til áður en barnið verður til, málið er flókið kerfi að- greininga en hið yfirskipaða tákn, tákn föðurins, er fallosinn. Fallosinn er tákn dul- vitundarinnar fyrir hið heildstæða, hið heilsteypta, andstæða hins margræða, splundraða og óræða. Fallosinn er jafnframt tákn aðskilnaðarins, missisins, þess sem við getum haft - eða ekki haft - en aldrei runnið saman við. Að gangast undir lögmál föðurins er að ganga málinu og siðmenningunni á hönd, viðurkenna að- skilnaðinn, vöntunina sem tilvistarlegt hlutskipti sitt. Venjulegt fólk gengur að hinu firrta eðli málsins, en þeir „afbrigðilegu" gera það ekki til fulls. 9. Sálgreiningin (Lacan, Kristeva) setur upp eftirfarandi líkan (einfaldað): þegar barnið uppgötvar að móðirin getur ekki fullnægt bæði þörf þess og þrá, uppgötvar það jafnframt að hún er ekki almáttug, hana skortir eitthvað. Hvað? Ekki „mig“ eins og „ég“ er. Það sem móðirin kann að þrá er fallos og barnið vildi breytast í hann svo að það yrði það/sá sem móðirin þráir. Hugmyndin um „fyrirmyndarsjálf" er undanfari og undirbúningur undir tilurð yfirsjálfs (á Ödipusarstiginu). Þegar barnið gefur þessa hugmynd uppá bátinn, er það tilbúið til að taka við „hinurn", málinu. Það viðurkennir að ekki er hægt að „vera fallos“, aðskilnaðurinn er veru- leikinn, draumurinn um samruna heyrir þránni til. Samkvæmt Lacan flýr hinn geðveiki aðskilnaðinn, geldinguna, með því að sam- sama sig fallosinum, taka sér stöðu hins almáttuga. Hinn afbrigðilegi forðast geld- inguna með því að taka sér stöðu sem viðfang hvatanna (móðurinnar/föðurins), sá sem hvatirnar beinast að, ekki sá sem hefur þær. Hinn „afbrigðilegi" ímyndar sér að hann gæti verið tækið til þess að svala fýsnum „hins“. Heitasta ósk sadistans er að viðfang hans vilji kvölina, vilji vera undirgefið - og valdabarátta vilja gegn vilja breytist í sátt, einn vilja. A þann hátt fengi sadistinn viðurkenningu á hinum klofnu hvötum sínum, viðurkenningu sem hann þráir en getur aldrei fengið. Vegna þess að á meðan viðfangið lifir, er vilji þess alltaf ótrygg- ur og getur hvenær sem er ógnað sjálfsskilningi kvalarans. Endanlegur sigur fæst aðeins með því að eyða vilja/lífi viðfangsins - og það er jafnframt hinn endanlegi ósigur sadistans. Texti persónunnar Ólafs Haraldssonar er oft látinn renna á milli þessara tveggja mynstra. 10. Sjá Harald Matthíasson: Setningaform og stíll, bls. 91. Rvk. 1939. 11. Fyrirlesturinn sem þessi grein byggir á var upphaflega fluttur á Laxnessþingi í 320
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.