Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1997, Blaðsíða 194

Harin var drengur góður
Fá trúnaðarstörf hans fyrir land og þjóð voru Geir hugleiknari en
utanríkismálin. Hann vildi efla samvinnu og samstarf við vestrænar
þjóðir og skipaði sér í fremstu röð vestrænna stjórnmálamanna samtíðar-
innar, virtur og metinn fyrir framkomu sína og stefnufestu og eindreginn
málsvari ífiðar og lýðræðis. Efa ég, að aðrir íslendingar hafí notið
jafnmikillar, hvað þá meiri, tiltrúar en hann á þeim vettvangi. Það er
mikil gæfa hverri þjóð, þegar slíkir menn veljast til forystu.
Er danski forsætisráðherrann Anker Jörgensen kom eitt sinn hingað í
opinbera heimsókn, kom það í minn hlut að vera fylgdarmaður hans hér-
lendis samkvæmt beiðni Gunnars Thoroddsen, er þá var forsætis-
ráðherra. Geir var þá utan stjórnar.
Mér er minnisstætt, að Anker Jörgensen spurði mig aðeins um einn
íslending, Geir Hallgrímsson. Hann hafði kynnzt honum í fyrri heim-
sóknum sínum til Islands. Nú saknaði hann þess að hitta hann ekki og
var þetta þó pólitískur andstæðingur.
Enginn er annars bróðir í leik!
Beinni þátttöku Geirs Hallgrímssonar í stjórnmálum lauk skyndilega
og á næsta óvæntan hátt.
Metorðagjarnir flokksbræður sáu sér leik á borði að ota eigin tota með
því að ýta Geir til hliðar. Þeir töldu öruggt, að hann mundi leysa
innanflokkserfíðleika með því að setja hag og heill flokks og þjóðar ofar
eigin hag og víkja sjálfur til hliðar til að fírra vandræðum.
Reynslan sýnir, að mat þeirra var rétt. Drengskapur Geirs var slíkur,
að hann fómaði sér og hagsmunum sínum til að leysa vanda flokks og
ríkisstjórnar. Þá fannst mér hann rísa hvað hæst á stjórnmálaferli
sínum. Hið sama verður ekki sagt um þá flokksbræður hans, er létu
metorðagirndina hlaupa með sig í gönur. Það var raunalegt að verða vitni
að slíkum aðfórum gegn valinkunnum heiðursmanni, sem ekki mátt vamm
sitt vita í neinu.
En svona er lífið æði oft! Eg hef oft hugsað um, hvers vegna þessu er svo
farið. Og ég tel mig hafa fundið skýringuna.
Flokkssystkin í stjórnmálum — jafnvel beztu vinir — eru langoftast,
meðvitað eða ómeðvitað, keppinautar um völd og áhrif í flokknum og ekki
síður um stöður í þjóðfélaginu.
Toppurinn rúmar aðeins einn og ekki fleiri, en marga dreymir um
frama í pólitíkinni. Ekki er rúm fyrir þá alla í þessu eina sæti. Þá virðast
menn oft leita færis að ryðja þeim úr vegi, er á toppnum situr, til að
komast í sæti hans, og sjást þá stundum lítt fyrir.
Þá hefur mér einnig orðið ljóst, að hlédrægni getur oft verið sterk í
stjórnmálum. Sá sem dregur sig út úr virkri þátttöku í pólitík, hefur oft
meiri áhrif, ef alvarlega skerzt í odda, heldur en hinn, sem daglega er að
192