Skagfirðingabók - 01.01.1973, Page 48

SKAGFIRBINGABÓK
að breytast til núverandi myndar, þegar Auðun biskup rauður
skráir hér máldaga sinn 1318. Þar stendur: „kirkja á millum á, er
kallast ABæ".3 For-setningin áföst orðin og rituð með upphafs-
staf.
Þegar Auðun biskup vísiterar staðinn, er hér alkirkja og prest-
setur, sem að líkum lætur, enda krefur alkirkjuskipan í katólskum
sið tíðahalds meir en drottinsdaga alla. A Merkigili var og á tíma-
bili bænahús, sem þjónað var frá Abæ, en saga þess gersamlega
glötuð. Sjö bæir voru í byggð í Abæjarsókn 1318, og eru mörg
dæmi um svo litla sókn frá þeim tíma og jafnvel minni.
Þess má hér við geta, að um þær mundir voru kirkjur á hinum
sömu stöðum og nú í Akra- og Lýtingsstaðahreppum, en að auk:
á Þverá og Víðivöllum í Blönduhlíð, í Flatatungu og á Hofi í
Vesturdal. Víðivalla- og Hofskirkjur voru af lagðar með konungs-
bréfi 1765, en Flatatungukirkja löngu fyrr. Þannig fór og um
hálfkirkjurnar í Bjarnastaðahlíð og Gilhaga og bænhúsin á Merki-
gili og Keldulandi.4
Af því, hve biskupar hafa sjaldan lagt leið sína fram að Ábæ til
kirkjuskoðunar, eru máldagar kirkjunnar fáir. En minnast viljum
vér Auðunar rauðs, er skráði þá einu úttekt, sem til er frá katól-k-
um tíma á þessum stað. Hann var kórsbróðir í Niðarósi, er valdist
og vígðist að Hólum 1313. Var þá Jörundur biskup Þorsteinsson
andaður — eftir 46 ára biskupsdóm. Auðun varð skammlífur,
lézt 1322. Talinn tilkomume-tur allra erlendra biskupa á Islandi.
I Lárentíus sögu er hans að vonum mjög við getið, svo mikið, sem
þar var í efni. Auðunarstofan á Hólum, er stóð nær 5 hundruð ár,
hélt nafni hans á loft með Norðlendingum fram á síðustu öld.5
Hversu lengi prestur hélzt að Abæ, er eigi lengur unnt að greina,
en líklegt, að hinn síðasti þeirra færi um 1400. Má þar minna á
svartadauða og mannfellinn. Margar byggðir náðu ekki vexti sín-
um og viðgangi fyrr en löngu seinna. 1426 er vitað, að prestlaust er
að Abæ, en jörðin, og Nýibær, talin eign Goðdalakirkju.6 Prestur-
inn þar má hafa haldið djákn eða kapalín, er þjónaði Abæ, þó að
hitt sé líklegast, að fólk væri mjög fátt hér í dalnum um þau ár.
Samt hélzt alkirkjuskyldan. Hálfri annarri öld eftir að Auðun
46