Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Síða 27

F e g u r ð i n , s ú s j á l f s t æ ð a h ö f u ð s k e p n a
TMM 2014 · 2 27
við andlát Guðmundar Páls höfðu margir á orði, að með árunum hafi
myndin af manninum og því sem knúði hann áfram í lífinu smám saman
tekið að skýrast; hvernig hann sankaði að sér allskyns og fljótt á litið afar
ólíkri og í raun ósamstæðri reynslu á fyrri hluta ævinnar, lagði stund á
allrahanda nám hér heima og austan hafs og vestan, og tókst á við ýmis
störf, þar á meðal kennslu og skólastjórn – var það allt til að vera reiðubúinn
þegar hann tækist síðan á við það risastóra verkefni að fræða okkur fávísa
Íslendinga um hvað við hefðum í höndunum, hvað við ættum – hina ein-
stöku náttúru, og hvernig við ættum í raun að líta á hana og haga okkur
gagnvart henni.
Þótt starf Guðmundar Páls (fyrir okkur og fyrir náttúruna) hafi notið
sívaxandi aðdáunar – (hvernig var annað hægt?), þá naut fróðleiksþorsti hans
og menntunarþörf ekki alltaf skilnings. Móðir mín hefur nokkrum sinnum
rifjað upp hvernig góður fjölskylduvinur, mætur kaupmaður í Keflavík,
velti því eitt sinn áhyggjufullur fyrir sér hvers vegna þessi tengdasonur sinn
hefði endað sem eilífðarstúdent og hvort eitthvað yrði úr honum! við höfum
svörin við því í dag …
Ljósmyndun var ein þeirra greina sem Guðmundur Páll lagði stund á og
hann var formlega menntaður ljósmyndari – þótt það sé í raun ekki for-
senda fyrir því að menn geti orðið sleipir í faginu; hann lærði það í Svíþjóð,
í Stockholms Fotografiska Skola, á árunum 1970 til 1974 – en um leið lagði
hann stund á doktorsnám í sjávarlíffræði. Næstu ár starfaði hann jöfnum
höndum við köfun, bókahönnun, trésmíðar, fiskveiðar og teikningar. Tíu
árum eftir að hann lauk námi í Stokkhólmi lagði Guðmundur Páll síðan
stund á listnám í Bandaríkjunum – og þar er þetta allt farið að koma
saman. Ljósmyndavélin er einfaldlega skráningartæki og með því er hægt
að skrásetja nánast hvað sem maður hugsar sér, á hlutlægan hátt, á meðan
höndin getur dregið upp annars konar og huglægari skrásetningu. Skapandi
listamaður eða skapandi skrásetjari á sér alltaf val um áhöld þegar búið er að
læra tæknina, það sjáum við sífellt betur í samtímalistinni, og Guðmundur
Páll þjálfaði sig á einmitt slíkan hátt – hann vildi hafa vald yfir tækninni
til að geta komið hugsunum sínum hnökralaust á framfæri. við ræddum
einmitt mikilvægi þess, hvernig vald yfir tækninni gæfi skapandi frelsi,
síðustu skiptin sem við hittumst.
Eftir þennan tíma í Bandaríkjunum um miðjan níunda áratuginn er sem
Guðmundur Páll hafi verið reiðubúinn að takast á við þau verkefni sem biðu
hans; eftir það starfaði hann sem rithöfundur – og þá bókagerðarmaður
í hinni víðustu merkingu, náttúrufræðingur, fyrirlesari og kennari, sem
baráttumaður og leiðtogi í náttúruvernd, og sem náttúruljósmyndari. Því
þannig beitti Guðmundur Páll þessu skráningartæki, myndavélinni, til að
skrá fyrirbæri lands og náttúru, til að sýna og segja frá. Hann var vissulega
ástríðufullur ljósmyndari og áhugasamur um vandaða ljósmyndun – það
kom fram í samtölum við hann, sem teygðust á langinn, hvort sem við hitt-