Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Síða 73

S t r í ð s m a ð u r o g f r i ð a r h ö f ð i n g i
TMM 2014 · 2 73
mikla sögu um óréttlæti, mannréttindabrot og kúgun. Þessi mynd átti greiða
leið að huga og hjarta manna um víða veröld og það skipti máli.
Á hinn bóginn brást Nelson Mandela ekki á þeirri ögurstundu þegar hann
var loks látinn laus úr fangelsi. Hann sagði stundum sjálfur að fangavistin
hefði verið eins og langt háskólanám þar sem færi gafst á að hugleiða málin,
lesa og ekki síst ræða við samherjana sem einnig voru fangelsaðir á Robin-
eyju. víst er að það var vitur maður sem kom úr fangelsinu árið 1990, maður
sem trúði á mátt fyrirgefningarinnar og vissi að án hennar yrði fjandinn
laus með blóðsúthellingum og meira óréttlæti í hans ástkæra föðurlandi. Á
þeirri stundu tók hann ótvírætt forystuna eins og flotaforingi sem siglir flota
sínum í gegnum bálviðri og stórsjó og í var. En þar með voru auðvitað ekki
öll vandamál leyst, enda var það ekki hægt.
Nöfnin
Nelson Mandela fæddist þann 18. júlí árið 1918 í Transkei sem er hluti af
núverandi Austur-Höfðahéraði í suðaustur Suður-Afríku. Hann var af þjóð
xhosa, en í Suður-Afríku búa margar þjóðir, hver með sína menningu og
tungumál. Þannig er það í öllum nútímaríkjum Afríku enda voru landamæri
ríkjanna ákveðin af nýlenduveldunum á sínum tíma og var þá ekki miðað
við aðstæður á jörðu niðri ef svo má að orði komast. xhosa er eitt af 11
opinberum tungumálum SA og er það talað af um 18% íbúa landsins.
Á xhosa var Mandela gefið nafnið Rolihlahla en það þýðir bókstaflega
sá sem rífur greinar af trjám, er „friðarspillir“. Þegar hann var tekinn í full-
orðinna manna tölu í samfélagi xhosa, eða fermdur, hlaut hann vígslunafnið
Dalibunga eða faðir Bunga, en Bunga var löggjafarþing xhosa. Hann til-
heyrði ætt Thembu, hinni fornu konungsætt xhosa, og hafði alla tíð orð
á sér fyrir að vera meðvitaður um þennan uppruna sinn. Hann var aðals-
maður og borinn til að hafa vit fyrir öðrum. Hann var af þeim ættbálki
(klani) ættarinnar, Madiba, sem höfðu gjarnan verið ráðgjafar konungs,
eins konar forsætisráðherrar við hirð konunga xhosa. Eins og forfeður hans
var Mandela alinn upp til að gegna því starfi. Madiba, ættbálksnafnið, varð
gælunafn hans meðal Suður-Afríkumanna; sá sem vitið hefur.
við þekkjum hann sem Nelson Mandela en Mandela mun hafa verið nafn
afa hans í föðurætt. Nelson-nafnið er hins vegar af öðrum toga. Drengur
sem borinn var til ráðgjafarstarfa var að sjálfsögðu sendur í skóla en slíkt var
ekki sjálfgefið í þá daga. Móðir hans hafði tekið kristna trú og var pilturinn
sendur í trúboðsskóla. Hann var þá sjö ára. Fyrsta daginn í skólanum gaf
bekkjarkennarinn öllum börnunum enskt nafn af handahófi, afrísk nöfn
voru ekki talin almennileg eða „siðmenntuð“. Mandela fékk nafnið Nelson
og segist ekki hafa hugmynd um af hverju hann hafi fengið það nafn nema
ef vera kynni að kennaranum hafið fundist hann líkjast Nelson flotaforingja.
Það hlýtur að teljast eftir-á-skýring stríðsmannsins. Ensk áhrif voru sterk í