Tímarit Máls og menningar - 01.06.2014, Page 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2014 · 2
eða jafnvel velþóknun lesenda Gríms.
Þar snýr vigdís skemmtilega á lesand-
ann sem iðar í skinninu yfir því að átta
sig á því hver þessi eftirsótti kisi er – ef
það er svo lesandinn sjálfur sem við er
átt. Hér leikur formið sjálft stórt hlut-
verk – þegar viðtakandi bréfanna er
óljós og þögull er lesandinn sjálfkrafa
settur í stöðu hans. Lesandinn verður
kisi. En kannski er kisi þetta allt saman
og meira til – enda segir Dísa í ávarpi í
upphafi bókar:
Kæri kisi,
elskhuginn minn eini,
lesandinn minn,
gagnrýnandinn,
kvennabósinn minn,
snobbarinn
og tittlingurinn fagri,
heyrirðu í mér? (bls. 35)
Það verður berlega ljóst að velþóknun
kisa er ekki eitthvað sem álitlegt er að
byggja drauma sína á – hún er hverful
og yfirborðskennd, ljúfsár og skemmti-
leg en svikul. Mismunandi afstaða Dísu
og Gríms til kisa endurspeglar svo á
margræðan hátt afstöðu þeirra til skáld-
skaparins og lífsins. Dísa er, þrátt fyrir
allt, frjálsari og sjálfstæðari í hugsun en
Gríms sem er reiðubúin að fórna öllu til
þess að halda andlitinu gagnvart
umheiminum. Dísu er nokk sama hvað
öðrum finnst, hún þarfnast ekki kisa,
velþóknunar lesandans né samþykkis
umheimsins á sama hátt og Gríms. Hún
gefur skít í þetta ef henni sýnist svo. En
að sama skapi er það Gríms sem hefur
haldið þeim stöllum gangandi í samfé-
laginu, utan stofanna, eins og hún bend-
ir Dísu oftar en einu sinni á. Á þver-
sagnakenndan hátt mætti þannig segja
að þráin eftir velþóknun kisa hafi haldið
þeim réttu megin við línuna. Þetta dul-
nefni elskhugans er rætt í bókinni og
þótt Dísa hæðist sjálf að því liggja þræð-
ir þess víða. Það kemur t.d. fram að það
er Dísa sem málar Kisumálverkin svo-
kölluðu sem skáldkonan vigdís Gríms
málaði þegar hún var haldin ritstíflu og
svo er erfitt að líta fram hjá tilvitnun í
frönsku skáldkonuna Colette í upphafi
bókar: „Það er aldrei sóun á tíma að
verja honum með köttum.“
Dísusaga er ævisaga í einhverjum
skilningi en umfram allt er hún skáld-
saga enda höfundurinn skáld. En það er
ekki bara vegna skáldskaparins og hins
óræða sem þetta er ekki hefðbundin
ævisaga. Hér er hreinlega ekki mikið
fjallað um ævi höfundarins í raunheimi.
Æskunni er lýst einna mest en þó eru
það meira brot og myndir og þegar
kemur að uppvaxtar- og fullorðinsárum
grípur forvitinn lesandi í tómt. Í öllu
falli ef hann er að sækjast eftir upplýs-
ingum um ástina, barneignir, búsetu,
vini og kunningja og allt það sem oftast
skreytir ævisögur. Enda segir í fyrsta
hluta þar sem Gríms tíundar samning-
inn sem hún og Dísa gerðu sín á milli:
„e) Skrifa ekki um foreldra okkar, systk-
ini okkar og líf þeirra, nema að því litla
leyti sem þau koma ef til vill við sögu og
þá aðallega fyrir árið 1963. f) Sleppa
allri umræðu um einkalíf vG sem skrif-
uð verður fyrir sögunni, þ.e. sambönd-
um hennar við kalla (nema kisa) og
konur og þá sérlega Maríu Guðmunds
ljósmyndara nema hjá því verði alls ekki
komist framvindunnar vegna og til þess
að varpa ljósi á eitthvað sem óskiljanlegt
er.“ (bls. 11) Hér er markmiðið sem sagt
að skrifa ekki um persónulega hagi höf-
undar – áherslan er einfaldlega á allt
öðrum hlutum – nefnilega sambandi
Dísu og Gríms og sambandi þeirra við
höfundarverk Gríms – sem og áður-
nefndan kisa. Eftir allt saman er þetta
kannski ekki ævisaga vigdísar Gríms
heldur saga höfundarins sem er engu
minna áhugaverð; átakanleg og