Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 43

Samþætting eigin líkama 43
finnst rúmtak líkama míns geysistórt eða agnarsmátt – hvað sem líður vitnisburði
skilningarvitanna – er það vegna þess að um er að ræða nærveru og umfang hrifa
sem eru þess eðlis að hlutlægt rými þeirra er hvorki nægilegt skilyrði, eins og
skert hreyfigeta sýnir, né nauðsynlegt skilyrði, eins og draugalimurinn er til marks
um. Rými líkamans tjáir líkamlega veru hans, þannig raungerir líkaminn sig sem
líkami. Með því að greina hann vorum við einfaldlega að stytta okkur leið að því
sem við vildum segja almennt um líkamlega samþættingu.
Í líkamanum sem einni heild finnum við áþekka formgerð og við lýstum þegar
við ræddum um rýmið. Mismunandi hlutar líkama míns, þeir sem lúta að sjón,
snertingu og hreyfingu, eru einfaldlega ekki samhæfðir. Ef ég sit við borð og ætla
að teygja mig í símann eru hinar ólíku hreyfingar – þegar ég beini hendinni að
honum, rétti úr efri hluta líkamans og strekki fótavöðvana – samofnar. Ég vil að
þetta leiði til einhvers og hin aðgreindu verkefni skipast ósjálfrátt niður á meðal
viðeigandi hluta, fram að því eru hinar mögulegu samsetningar jafngildar: Ég
get haldið áfram að halla mér aftur í hægindastólnum að því tilskildu að ég geti
teygt handlegginn lengra, eða hallað mér fram, eða jafnvel staðið upp að hluta til.
Allar þessar hreyfingar eru okkur gefnar í krafti sameiginlegrar merkingar þeirra.
Þess vegna er það sem börn líta ekki á hönd sína þegar þau gera fyrstu tilraunir
sínar til að grípa, heldur á hlutinn: Við þekkjum mismunandi hluta líkamans
einungis í gegnum starfrænt gildi þeirra, og samhæfing þeirra er ekki lærð. Á
svipaðan hátt get ég, þegar ég sit við borð, „séð fyrir mér“ þá hluta líkama míns
sem það hylur fyrir mér. Um leið og ég kreppi tærnar í skónum sé ég það fyrir
mér. Ég bý yfir þessum hæfileika jafnvel þótt hann varði þá hluta líkamans sem
ég hef aldrei áður séð. Af þeim sökum sjá vissir sjúklingar eigið andlit ofsjónum
líkt og þeir sjái það innan frá.5 Sýnt hefur verið fram á að við berum ekki kennsl
á okkar eigin hönd á ljósmynd og að margir eru meira að segja í vafa eigi þeir að
þekkja eigin skrift frá rithönd annarra, og þó kannast allir við útlínur sínar eða
eigið göngulag á kvikmynd. Þannig þekkjum við ekki í sjón það sem við höfum
þó oft séð en könnumst aftur á móti undireins við eftirmyndir [représentations]
þess sem er okkur ósýnilegt í okkar eigin líkama.6 Sá sem upplifir sjálfan sig
utan eigin líkama [héautoscopie] þekkir tvífarann, sem hann stendur frammi fyrir,
ekki alltaf af vissum sýnilegum smáatriðum. Þó er hann sannfærður um að það sé
hann sjálfur, og lýsir því þess vegna yfir að hann sjái tvífara sinn.7 Hvert okkar sér
sjálft sig líkt og með innra auga, sem horfir á okkur úr nokkurra metra fjarlægð
frá hvirfli til ilja.8 Þar af leiðandi samtengjast hlutar líkama okkar, sjónreynsla
og snertingarupplifanir ekki stig af stigi og smávaxandi. „Upplýsingarnar sem
snertingin veitir mér“ þýði ég ekki „yfir á tungumál sjónarinnar“ eða öfugt – ég set
ico-psychologiques, 92, 519–555]
5 Lhermitte, L’Image de notre corps, bls. 238.
6 Wolff, Selbstbeurteilung und Fremdbeurteilung im wissentlichen und unwissentlichen Versuch. [Phys-
iognomische Untersuchungen an der Stimme, dem Profil, den Händen und einer freien Nacherzählung.
Psychologische Forschung, 6 (1), 1932, s. 251–328.]
7 Menninger-Lerchental, Das Truggebilde der eigenen Gestalt (Heautoskopie, Doppelgänger), S.
Karger, Berlín, 1935, bls. 4.
8 Lhermitte, L’Image de notre corps, bls. 238.
Hugur 2015-5.indd 43 5/10/2016 6:45:05 AM