Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 46

46 Maurice Merleau-Ponty
um mismunandi stöðu stafsins, er gæfi merki um ytri hlut, þar sem hún leysir
okkur undan því að gera það. Þrýstingurinn á höndina og stafurinn eru ekki lengur
gefnir; stafurinn er ekki lengur hlutur sem blindi maðurinn gæti skynjað, heldur
tæki sem hann skynjar með. Hann er líkamleg viðbót, framlenging á hinni líkam-
legu samsetningu. Í samræmi við það er hinn ytri hlutur ekki rúmfræðileg vörpun
[le géométral] eða fasti sem ólík sjónarhorn eiga sameiginlegan, heldur efnishlutur
sem stafurinn leiðir okkur að; sjónarhornin á hann eru, í ljósi þeirra upplýsinga
sem skynjunin veitir, ekki vísbendingar um hann, heldur ólíkar hliðar hans. Frá
sjónarmiði vitsmunahyggjunnar er aðeins hægt að hugsa sér hreyfinguna frá sjón-
arhorninu til hlutarins sjálfs, eða frá tákni til merkingar, sem túlkun, innsýn, eða
sem þá ætlun að öðlast skilning. Samkvæmt þessari skoðun eru skynreyndir og
sjónarhorn á hverju sviði mismunandi innihald sem við meðtökum sem (auf-
gefasst als) birtingarmyndir eins og sama skiljanlega kjarnans.10 En þessi greining
afskræmir bæði táknið og merkinguna: Hún aðskilur þau með því að hlutgera
bæði skynrænt innihaldið, sem er þegar „þrungið“ af merkingu, og óbreytanlegan
kjarnann, sem er ekki lögmál heldur hlutur; hún dylur hið lífræna samband á milli
sjálfsverunnar og heimsins, hinn virka yfirskilvitleika vitundarinnar, hreyfinguna
sem ber hana, með líkama sínum og tækjum, inn í hlut og inn í heim. Grein-
ingin á hreyfivenjum sem framlengingu á tilvistinni leiðir þar með til greiningar á
skynvenjum sem leið til þess að ná tökum á heiminum. Að sama skapi er sérhver
skynvenja einungis hreyfivenja. Því er það sem fyrr fyrir tilverknað líkamans sem
við höndlum einhverja merkingu. Þegar barn lærir að greina blátt frá rauðu má
sjá að venjan sem varð til í sambandi við þessa tvo liti hjálpar til við að aðgreina
aðra liti.11 Er það þá svo að barnið hafi skynjað merkinguna „litur“ í gegnum
parið blár-rauður? Verður venja þá fyrst til við þessa vitundarvakningu, í þessu
upphafi „litarsjónarhornsins“ eða í þessari vitsmunalegu greiningu sem raðar upp-
lýsingunum í einn flokk? En til þess að barnið geti greint bláan og rauðan sem
liti, verður flokkunarhugtakið að vera rótgróið í upplýsingunum, annars væri ekki
hægt að koma auga á litarhugtakið í þeim. Fyrst þyrftu „bláu“ og „rauðu“ spjöldin,
sem barninu eru sýnd, að „víbra“ og ná til augans sem blátt og rautt. Augnlitið
er okkur sem handbært náttúrulegt tæki hliðstætt við staf blinda mannsins. Það
fær meira eða minna út úr hlutunum eftir því hvernig það athugar þá eða skimar
um þá og beinir athygli sinni að þeim. Að læra að sjá liti felst í því að ávinna sér
ákveðinn sjónhátt, í því að beita eigin líkama á nýjan hátt og í því að auðga og
endurmóta líkamsímyndina. Hvort sem um er að ræða hreyfigetu eða skynhæfni,
er líkami okkar ekki viðfang einhvers sem segir: „Ég hugsa“. Hann er heild lif-
aðra merkinga sem miðar að jafnvægi. Stundum myndast nýr klasi tilvísana; eldri
10 Sem dæmi skilgreindi Husserl vitundina eða merkingargjöfina lengi vel út frá hugtakatvenndinni
skilningur-innihald (Auffassung-Inhalt), og sem lífsgefandi skilning (beseelende Auffassung). Hann
stígur ótvírætt skref í aðra átt, frá og með Fyrirlestrum um fyrirbærafræði innri tímavitundar,
þegar hann viðurkennir að þessi framkvæmd geri ráð fyrir annarri og dýpri aðgerð fyrir tilverkn-
að hverrar innihaldið sjálft er undirbúið fyrir þennan skilning. „Sérhver stofnsetning fylgir ekki
hugtakatvenndinni skilningsinnihald-skilningur (Auffassungsinhalt-Auffassung).“ Vorlesungen zur
Phänomenologie des inneren Zeitbewusstseins, [Halle, 1928] bls. 5, neðanmálsgrein 1.
11 Koffka, Growth of the Mind, sjá bls. 174 og áfram.
Hugur 2015-5.indd 46 5/10/2016 6:45:06 AM