Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 75

Heimspeki líkamans og heimspeki í líkamanum 75
kynjatogstreituna vegna þess að hún vill leita leiða til að komast út úr átökum sem
einkennast af árásargirni og gremju. Hún kýs þess í stað að ræða um neitun því öfl
þurfa á andstæðum öflum að halda til þess að haldast, til þess að dafna. Forngríska
skáldið Saffó var sér meðvituð um þetta, er hún lýsti ástinni sem vindi á fjalli
sem feykir eikartrénu til. Þessi myndlíking um kynin sem tré gæti verið hugsuð
lengra. Til þess að kynin geti verið þau sjálf gagnvart hvort öðru þurfa þau bæði
að vera sterk eins og eikartré, með miklar rætur. Þá geta vindar leikið um þau án
þess þau falli um koll. Ræturnar minna líka á að það eru flókin tengsl á milli okkar
neðanjarðar. Við tengjumst öll og erum hvert öðru háð og líka jörðinni sem nærir
ræturnar. Vindurinn sem kraftur ástarinnar getur líka verið blærinn sem leikur
um laufkrónu trésins, gælir við hana, leikur við hana og örvar.
Hvernig skiptir nú þessi mismunarfemínismi sem Irigaray boðar máli fyrir
heimspeki? Hvaða áhrif getur þessi heimspeki haft á heimspekilega iðju, hug-
leiðingar og hugtök? Hvernig getur hún verið okkur hvati til að hugsa sem konur,
verandi konur?
Líkamleg heimspekileg hugsun
Líkaminn er eins og áður sagði skurðpunktur ólíkra strauma femínískrar heim-
speki vegna þess að hann vísar leið út úr líkamslausum mannskilningi sem löngum
hefur einkennt heimspekihefðina. Gott og vel. En hvaða áhrif hefur það á okkur
sem fílósóferum verandi konur? Hér í lokin vil ég kynna í stuttu máli kenningar
um heimspekilega hugsun sem er hugsun út úr líkamanum. Öll hugsun er hugsun
út úr líkama. Við höfum alltaf hugsað þannig því við erum líkamsverur. Nú eru
hins vegar komnar fram aðferðir til þess að gagngert hlusta eftir líkamanum við
heimspekilega iðju. Heimspekingar hafa löngum vitað þetta. Sókrates talaði um
sína innri rödd, demón innra með sér. Skapandi heimspekiástundun var að mati
Nietzsches hugsun sem má rekja til dýpri laga en til vitsmunanna. Þar með gaf
hann til kynna að tilfinningar og kenndir tengist hugsun sem leitist við að taka
veruleikann hugartökum. Í heimspeki samtímans hefur Eugene Gendlin þróað
aðferð á mörkum heimspeki og sálarfræði sem hann kallar „focusing“.28 Ásamt
Mary Hendricks hefur hann útfært þessa aðferð frekar til þess að vinna með
heimspekileg hugtök og kalla þau hana „Thinking at the Edge“ eða að hugsa á
brúninni.29 Hér er ekki einungis átt við að heimspekingar fari í göngutúra og fái
hugmyndir á göngu, líkt og Nietzsche var þekktur fyrir. Ekki heldur að það nægi
að liggja á sófanum og reykja líkt og Hannah Arendt ku hafa gert, og eins og
birtist vel í kvikmynd Margarethe von Trotta um Arendt. Frekar þurfum við að
spyrja hvað það var sem gekk á hjá Arendt þegar hún lá þarna og virtist niður-
sokkin í sjálfa sig, eins og hún væri að skynja eitthvað inn á við þar sem orðin
28 Ég þakka Virpi Lehtinen fyrir að kynna þessar aðferðir fyrir mér. Einnig vil ég benda á að beiting
þessara aðferða í heimspeki verður kynnt við sumarskóla styrktan af Erasmus+ sem heimspeki-
deildir Háskóla Íslands og háskólanna í Ósló, Jyväskylä og Álaborg standa að 2016–2017. Sjá:
www.genderandphilosophy.hi.is
29 Sjá www.focusing.org og http://www.focusing.org/tae.html
Hugur 2015-5.indd 75 5/10/2016 6:45:14 AM