Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 73

Heimspeki líkamans og heimspeki í líkamanum 73
Irigaray tekur sér fyrir hendur í túlkun sinni á verkum þessara heimspekinga og
það skapar Irigaray sérstöðu innan femínískrar heimspeki samtímans.
Jaðarsetning kvenna sem felst í karllegri skilgreiningu á kvenleika út frá karl-
leika í kenningum heimspekinga sögunnar verður Irigaray tilefni til að velta fyrir
sér kvenleikanum á eigin forsendum. Það felst m.a. í því að greina móður-dóttur-
sambandið sem nauðsynlega viðbót við föður-sonar-sambandið eins og það hefur
verið skilgreint í kenningum vestrænnar heimspeki og trúarhefðar. Konur þurfa
á samstöðu með eigin kyni að halda eins og karlar hafa þroskað hana með sér á
forsendum feðraveldis sem hefur átt sér æðstu ímynd í guði sem hefur lengst af
verið í karlgervi. Konur hafa í platónsk-kristilegri hefð ekki haft sambærilegar
gyðjur sem myndhverfingar fyrir óendanlega möguleika kvenna og andlegt líf
þeirra. Frelsi sem yfirstig (e. transcendence) felst ekki bara í að geta nýtt sér sama
frelsi og karlar heldur í því að þroska möguleika kvenna til vitsmunalegs og and-
legs lífs. Til þess að karlveldið breytist þurfa konur að styrkjast vegna þess að yfir-
ráða-karlmenningin hefur allt of lengi þrifist án þess nauðsynlega mótvægis sem
kvennaveldið (sem getur verið margs konar menning) getur veitt. Við erum t.d.
augljóslega komin að endamörkum karllegra hagstýrikerfa og þurfum á öðrum
áherslum að halda eigum við ekki að rústa jarðneskum tilvistargrundvelli okkar
sem tegundar. Það þarf kvennaveldi, þ.e. þau gildi sem tengjast því, til þess að
vinna bug á ójafnvæginu. Þess vegna er það menningunni nauðsynlegt að kynin
takist á. Það er ein forsenda þess að kynin geti virt hvert annað og unnað hvert
öðru. Þrá kvenna sem er ekki það sama og löngun eða þörf, heldur þrá til þess að
geta verið þær sjálfar, þarf að fá útrás til þess að veita mótvægi og til þess að elska á
nýjum forsendum samskipta kynjanna. Hér er um að ræða elskuna sem er hvorki
gjöf né skuld heldur rými milli kynja sem eru laus úr klisjum og staðalmyndum
þar sem þau geta upplokist hvort fyrir öðru og gagnvart sjálfum sér á nýjan hátt
(Irigaray 1980, 70). Það er einmitt á þriðja tímabili heimspeki sinnar sem Irigaray
snýr sér að vangaveltum um uppbyggilegt samband kynjanna. Titlar verka eins og
Lýðræði hefst milli tveggja tjá þessa ætlun en í þeirri bók leiðir hún rök að því að
lýðræði verði að hefjast með samræðu karlsins og konunnar.24
Þegar mismunarfemínismi er til umræðu er ein aðgreining Irigaray algerlega
ómissandi til skilnings á ætlun hennar og sérstöðu innan femínískrar heimspeki.
Það er aðgreiningin milli annars vegar hins kynlega (e. sexuate) og hins vegar hins
kynferðislega og kyngervis (e. sexual). Hið kynlega er sú grundvallarstaðreynd að
það eru í grófum dráttum tvö meginkyn í náttúrunni þótt þar á milli séu blöndur,
trans eða hvorki né-kyn. Þess vegna kemur hið kynlega á undan öllum öðrum
aðgreiningum. Kynhneigð á ekki heima á þessu verufræðilega stigi heldur hefur
með kyngervissjálfsmyndir að gera. Það á sér langa sögu að blanda þessum stigum
hins kynlega og hins kynferðislega saman og það hefur oftar en ekki verið til
vandræða. Í sögu hugmynda okkar hefðar hafa konur lengst af verið samsamaðar
hinu kynferðislega stigi eða, réttara sagt, hið kynlega hefur verið smættað niður í
hið kynferðislega með því að skilgreina konur í gróflega þrjá flokka, sem jómfrúr,
24 Irigaray, 2001.
Hugur 2015-5.indd 73 5/10/2016 6:45:13 AM