Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 159

Um ævir og siði heimspekinganna eða „fyrirheit um ónumið land“? 159
Iceland. A Historical and Cultural In-
troduction“, leiðir í ljós getum við trauðla
litið á þann viðburð sem sjálfgefinn og
óvefengjanlegan núllpunkt akademískrar
samtíma heimspeki í íslensku samhengi.
Líta má svo á að Gunnar marki upphaf
akademískrar heimspeki hér á landi, þ.e.
sem skipulagðrar námsgreinar innan
menntastofnunar, við þau tímamót þegar
kennsla heimspekilegra forspjallsvísinda
var tekin upp við Prestaskólann í Reykja-
vík árið 1848. Ekki má gleyma því að fyr-
ir þann tíma lögðu Íslendingar stund á
heimspeki við erlendar menntastofnanir
öldum saman.
Segja má að lesandanum sé látið eftir
það verkefni að afmarka umfjöllunar-
efni bókarinnar fullum fetum og verður
niðurstaðan líklega sú að allir þeir heim-
spekingar sem fjallað er um í bókinni
hafi starfað, sem slíkir, á vettvangi Há-
skóla Íslands eftir 1972. Augljóslega er
þó um nauðsynlegt en ekki nægjanlegt
skilyrði að ræða. Hér verður að halda því
til haga að yfirlýst markmið bókarinnar
er ekki að setja fram tæmandi yfirlit um
viðfangsefnið. Ritstjórinn gengst fylli-
lega við því að ekki sé mögulegt að gera
heildstæða grein fyrir öllum krókum og
kimum íslenskrar heimspeki í safni af
þessum toga. Það er því yfirlýst ritstjórn-
arleg ákvörðun að líta ekki til þeirra sem
hafa sinnt heimspekilegum rannsóknum
og fræðum við erlenda háskóla eða aðra
háskóla hér á landi. Í því sambandi gefur
ritstjórinn því undir fótinn að fjalla megi
um „these fascinating philosophers and
their valueable contributions to Icelandic
philosophy“ í öðru bindi. Það breytir
því ekki að margra er saknað og fjarvera
sumra gæti jafnvel vakið furðu. En föll-
um ekki í þá gryfju að einblína á það sem
verkið fjallar ekki um.
Yfirlýst markmið Inquiring into
Contemporary Icelandic Philosophy eru
þrjú: 1) Að veita yfirsýn yfir fjölbreytt
landslag íslenskrar heimspeki. Með það
fyrir augum er hver kafli hugsaður sem
inngangur að hugmyndum, verkum
og aðferðum þeirra heimspekinga sem
fjallað er um. 2) Að varpa ljósi á áhrif
og áhrifavalda þessara heimspekinga,
bæði innanlands og utan. 3) Að gera
hugmyndir og verk þessara heimspek-
inga aðgengilegri hinum enskumælandi
heimi. Að lokum verður að geta þátt-
ar fyrrnefnds inngangskafla ritsins. Sá
hluti, umfram aðra, svarar því ákalli sem
vísað var til sem tilefni verksins í heild
og gerir tilraun til að skýra sögulegt
og menningarlegt samhengi íslenskrar
heimspeki allt frá miðöldum til sam-
tímans á samfelldan og heildstæðan
máta. Samkvæmt formála bókarinnar er
vonast til að með henni fái lesandinn í
það minnsta einhverjar vísbendingar
um hvort íslensk heimspeki beri einhver
sérkenni, hvort eitthvað greini hana frá
heimspeki annarra þjóða og hvort það sé
yfirhöfuð mögulegt að tala um „íslenska
heimspekinga“ eða „íslenska heimspeki“.
Að lokum ætti lesandinn, sama hver bak-
grunnur hans er, að hafa öðlast innsýn
í „Icelands’s flourishing philosophical
community“.
Það myndmál sem er notað til að lýsa
markmiðum ritsins, að veita skuli yfir-
sýn yfir fjölbreytt landslag og innsýn í
blómstrandi og dýnamískt samfélag, er
ekki í öllu leyti í samræmi við efnistök
og efnisskipan. Nær lagi væri að draga
upp líkindi við röð andlitsmynda af ólík-
um viðfangsefnum máluðum af ólíkum
höfundum. Þrettán heimspekingar eru
teknir til umfjöllunar af ellefu höfundum
í þremur þáttum: Þorsteinn Gylfason,
Páll Skúlason, Arnór Hannibalsson og
Mikael M. Karlsson skipa fyrsta þáttinn;
Vilhjálmur Árnason, Svavar Hrafn Svav-
arsson, Róbert H. Haraldsson, Kristján
Kristjánsson og Sigríður Þorgeirsdóttir
annan þáttinn; en kaflar um þau Þorvarð
Árnason, Eyju Margréti Brynjarsdóttir,
Ólaf Pál Jónsson og Björn Þorsteinsson
reka svo lestina í þriðja þættinum.
Rétt er að taka það fram áður en lengra
Hugur 2015-5.indd 159 5/10/2016 6:45:44 AM