Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 66

66 Sigríður Þorgeirsdóttir
reynslu þess að kasta bolta eða af jákvæðri reynslu þess að sörfa fyrir ástundun
heimspeki. „Að fílósófera eins og stelpa“? „Að ástunda heimspeki eins og kona.“
Líður okkur eins og við séum lélegir boltakastarar eða eins og sörfarar sem eru
ánægðar í eigin skinni? Heimspekingar sögunnar hafa löngum farið fyrirlitlegum
orðum um heimspekiástundum kvenna, eins og t.d. Kant sem sagði að konur sem
ástundi fræði gætu eins látið sér vaxa skegg. Nýlegra dæmi kemur frá Gillian
Rose sem lærði heimspeki á Englandi á 7. og 8. áratugnum og segir frá því að
kennari hennar Jane Austin (eiginkona heimspekingsins J.L. Austin) sagði við
kvennemendur sína: „Munið, stúlkur, heimspekingarnir sem þið munuð koma
til með að lesa eru mun gáfaðri en þið.“3 Þessi afstaða Austin er dæmi um með-
virkni okkar kvenna með karlveldinu, sem gefur okkur viðmið um að einhver gerð
heimspekilegrar hugsunar sé merkilegri en hugsun kvenna sem er sett niður og
vanmetin fyrir vikið.
Er kvenfyrirlitning í heimspeki af sama meiði og kvenfyrirlitning í íþróttum?
Kvenfyrirlitningin í viðhorfi til kastgetu stelpna er vísindalega röng vegna þess að
kastgeta er dæmi um atriði þar sem er merkjanlegur munur á strákum og stelpum
vegna ólíkrar líkamsgerðar og vöðvastyrks. Þess vegna á ekki að meta boltavarp
stelpna/kvenna út frá boltavarpi stráka/karla. Nú ætti líkamsgerðin ekki að koma
að sök við vitsmunalega iðju. Descartes kenndi okkur í upphafi nýaldar að sálin
væri kynlaus og karlar og konur hefðu sömu forsendur til þess að vera skynsemis-
verur. Þótt íþróttir séu líkamlegar og ástundun heimspeki ekki komin undir lík-
amsstyrk og færni, er engu að síður þarft að ræða hvað það merki í bæði neikvæð-
um og jákvæðum skilningi að fílósófera eins og kona. Orðasambandinu „eins og“
ætti að mínu mati að skipta út fyrir „sem kona“, eða „verandi kona“ í heimspeki.
Verandi kona í heimspeki getur ekki merkt að vera bara hugur sem býr yfir sömu
getu og karlar til að vera vitsmunavera, líkt og Descartes fullyrti. Verandi kona
í heimspeki er einnig að vera staðsett í menningarlegri, sögulegri og félagslegri
stofnun þar sem karlar hafa verið í meirihluta og kvenfyrirlitning og karlgöfg-
un hefur oft gegnsýrt heimspekikenningar og menningu greinarinnar sem hefur
löngum gert konum erfiðara fyrir og útilokað þær. Að fílósófera sem kona er hins
vegar ekki smættanlegt niður í félagslegt samhengi. Að „fílósófera sem koma,
verandi kona“ felur í sér getu, færni og möguleika sem konur geta tileinkað sér án
þess að þurfa að gangast undir þá kvöð sem orðasambandið að fílósófera „eins og
kona“ nauðsynlega felur í sér. Orðasambandið „eins og“ inniber að viðkomandi
beri að hugsa heimspekilega eins og kona eða eins og Englendingur eða hvað sem
er. Að hugsa heimspekilega „verandi“ eða „sem“ kona (eða karl) byggir hins vegar
á þeirri afstöðu að það sé mismunur á kynjunum þó svo hann sé ekki mikill og þó
svo að það séu grá svæði á milli þeirra. Sú staðreynd að við fílósóferum sem kona,
karl eða eitthvert kyn þar á milli er óhrekjanleg.
Leah Dawson fjallar um að konur sem sörfa hafi þurft að finna sína eigin leið til
að sörfa út frá sínum eigin líkamlegu og hugarfarslegu forsendum. Það snýst ekki
bara um líkamsbeitingu heldur einnig um líðan í sjónum, á brettinu, í náttúrunni,
3 Sjá kafla um Gillian Rose eftir Nönnu Hlín Halldórsdóttur í Dagbók 2016 – Árið með heimspek-
ingum, 2015.
Hugur 2015-5.indd 66 5/10/2016 6:45:11 AM