Hugur - 01.01.2015, Blaðsíða 44

44 Maurice Merleau-Ponty
ekki hluta líkama míns saman einn af öðrum: Þessi þýðing og þessi samsetning
eru leidd til lykta í eitt skipti fyrir öll inni í mér; þau eru sjálfur líkami minn.
Myndum við þá segja að við skynjum líkama okkar í ljósi byggingarlögmála hans
eins og við þekkjum fyrirfram alla mögulega fleti tenings í ljósi rúmfræðilegrar
byggingar hans? Án þess að segja nokkuð á þessu stigi um ytri hluti kennir sjálfur
líkaminn okkur á ákveðna tegund einingar sem felst ekki í því að fella eitthvað
undir lögmál. Svo lengi sem hinn ytri hlutur stendur fyrir framan mig og birtist
þeim sem virðir hann fyrir sér í kerfisbundnum breytileika sínum, rannsakar hug-
urinn hinn ytri hlut í frumatriðum sínum og má, í það minnsta til að byrja með,
skilgreina hann með tilliti til þess lögmáls sem breytileiki hans lýtur. En ég er ekki
fyrir framan líkamann, ég er inni í honum, eða öllu heldur er ég hann. Hvorki
er því hægt að fastsetja breytileika hans né óbreytileika með skýrum hætti. Við
virðum ekki einungis fyrir okkur sambandið á milli ólíkra hluta líkama okkar, og
samsvörun hins sjáandi og hins snertandi líkama: Við sjálf erum það sem heldur
saman þessum handleggjum og fótum, það sem bæði sér þá og snertir. Svo grip-
ið sé til orðfæris Leibniz er líkaminn „lögmálið um nægilega ástæðu“ breytinga
sinna. Ef enn er hægt að tala um túlkun í sambandi við skynjun eigin líkama, þarf
að orða það svo að hann túlki sjálfan sig. Hér birtast hinar „sjónrænu upplýsingar“
aðeins í gegnum snertiskyn og upplýsingar frá snertingu einungis í gegnum sjón,
hver einangruð hreyfing ávallt á grunni einhverrar alhliða stöðu, hver líkamlegur
atburður – hver svo sem „greinandinn“ er sem afhjúpar hann – á grunni þýðingar
þar sem fjarlægustu áhrif eru í það minnsta gefin til kynna og möguleikinn á sam-
skynjanlegu jafngildi er jafnóðum til staðar. Það sem sameinar „snertiskynjanir“
handar minnar og tengir þær sjónrænum skynjunum á sömu hendi, og skynj-
unum á öðrum hlutum líkamans, er ákveðinn stíll á handahreyfingum mínum
og felur í sér ákveðinn stíl á fingrahreyfingum mínum, og stuðlar enn fremur að
ákveðnum líkamsburðum.9 Líkamanum er ekki hægt að líkja við efnislegan hlut,
heldur fremur við listaverk. Á málverki eða í tónverki er ekki hægt að miðla hug-
myndinni með öðru en litum og hljóðum. Hafi ég ekki séð myndir eftir Cézanne
getur greining á verkum hans veitt mér hugboð um ólík málverk, en ekki fyrr en
ég skynja verkin sem leiða mér fyrir sjónir hinn eina sanna Cézanne verður slík
greining mér að fullu skiljanleg. Hið sama á við um ljóð eða skáldsögu, þó að þau
samanstandi af orðum. Það er alþekkt hvernig ljóð, þótt það hafi yfirborðslega
merkingu sem þýða má í laust mál, á sér í huga lesandans aðra tilvist sem gerir
það einmitt að ljóði. Rétt eins og mælt mál lætur merkingu ekki einungis í ljós
með orðum, heldur einnig með framburði, tónfalli, látbragði og svipbrigðum,
og þar sem þessi merkingarauki afhjúpar ekki hugsanir mælandans heldur upp-
sprettu hugsana hans og grunnveruhátt, þannig er ljóðlistin – ef svo vill til að hún
geymi frásögn og merkingu – í grunninn ákveðið tilbrigði tilvistarinnar. Hún er
ólík öskrinu vegna þess að það notfærir sér líkama okkar eins og náttúran færði
okkur hann, þ.e. snauðan af tjáningarleiðum, en ljóðið notast á hinn bóginn við
9 Uppbygging beinagrindarinnar getur ekki, jafnvel á vísindalegu sviði, gert grein fyrir þeim stöð-
um og hreyfingum sem sérkenna líkama minn. Sbr. La Structure du Comportement, bls. 196. [París,
1942]
Hugur 2015-5.indd 44 5/10/2016 6:45:06 AM